Bożena Szczepińska

Bożena Szczepińska
(18 VII 1940 – 2 X 2007)

Biografia

Bożena Szczepińska z domu Pietrewicz urodziła się 18 lipca 1940 roku w Baranowiczach na wschodnich kresach Rzeczpospolitej. W roku 1944 przybyła wraz z matką (ojciec już nie żył) do Białegostoku, a potem z transportem repatriacyjnym do Bydgoszczy. Tam ukończyła szkołę podstawową i tam chodziła do liceum. Maturę zdała już w Gdańsku w 1957 roku i tutaj też rozpoczęła studia polonistyczne w Wyższej Szkole Pedagogicznej. Po zakończeniu drugiego roku przeniosła się na Uniwersytet Jagielloński do Krakowa. Magisterium uzyskała w 1962 roku na podstawie pracy Stylizacja gwarowa w „Na skalnym Podhalu” Kazimierza Przerwy-Tetmajera, napisanej pod kierunkiem profesora Mieczysława Karasia. Podczas studiów w Krakowie zatrudniona była na umowę-zlecenie w Pracowni Słownika i Atlasu Gwar Polskich Instytutu Językoznawstwa PAN, zbierając materiały gwarowe do tego słownika.

Ukończywszy studia, Bożena Szczepińska powróciła do Gdańska i od razu (w 1962 roku) rozpoczęła pracę w Katedrze Języka Polskiego Wyższej Szkoły Pedagogicznej, przekształconej potem, w 1970 roku, na Uniwersytet Gdański. Kiedy powstały dwa zakłady językoznawcze, związała się z Zakładem Historii Języka Polskiego Dialektologii i Onomastyki Instytutu Filologii Polskiej.

W roku 1973 uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych z zakresu językoznawstwa na podstawie pracy Derywacja wsteczna odrzeczownikowa w języku polskim, napisanej pod kierunkiem Mieczysława Karasia, a zrecenzowanej przez prof. Jadwigę Puzyninę i prof. Huberta Górnowicza.

Stopień doktora habilitowanego w zakresie językoznawstwa polskiego otrzymała na podstawie książki Ewangelie tylekroć tłumaczone… Studia o przekładach i przekładaniu. Kolokwium habilitacyjne odbyło się 7 kwietnia 2005 roku. W maju tego samego roku Bożena Szczepińska została wybrana dyrektorem Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Gdańskiego. Wcześniej (w latach 1995–1998) pełniła funkcję kierownika Zaocznych Polonistycznych Studiów Zawodowych, a następnie (do 2007 roku) kierownika Podyplomowego Studium Polonistycznego (dla magistrów kierunków humanistycznych) oraz kierownika Podyplomowego Studium Filologii Polskiej.

Zainteresowania badawcze profesor Bożeny Szczepińskiej obejmowały różnorodną tematykę z zakresu językoznawstwa polskiego. Publikacje w dziedzinie dialektologii związane były z wynikami eksploracji terenowych i opracowywaniem słownikowych materiałów gwarowych dla Pracowni Gwar Polskich (4 punkty terenowe z Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej) oraz opracowaniem dla potrzeb tej Pracowni dokumentacji leksykograficzno-frazeologicznej z Kociewia (10 tys. haseł). Z tymi badaniami wiążą się artykuły o problematyce pomorzoznawczej. Warto wspomnieć o pracach z tego zakresu: Wariancja rodzajowa rzeczowników nieżywotnych w gwarach północnego i środkowego Kociewia; Lata lateczne – prastary frazeologizm kaszubski; Nazwiska żeńskie w księgach parafialnych Kościelnej Jani z XVI wieku.

Równolegle z pracami gwarowymi rozwijała Bożena Szczepińska zainteresowania językowo-stylistyczne (rozdział pracy magisterskiej Metoda stylizacji gwarowej w „Na skalnym Podhalu” Kazimierza Przerwy-Tetmajera drukowany był Zeszytach Naukowych UJ).

W nurcie zainteresowań słowotwórczych pozostawała rozprawa doktorska i związane z nią publikacje (np. Kształtowanie się modelu słowotwórczego tzw. derywacji wstecznej odczasownikowej w języku polskim).

Jednak dominantę jej zainteresowań badawczych stanowiła problematyka związana z językiem religijnym i przekładem biblijnym. Z tymi zagadnieniami związana jest rozprawa habilitacyjna Ewangelie tylekroć tłumaczone… oraz złożona do druku książka Siostry Faustyny Kowalskiej zapis doświadczenia mistycznego, a także kilkanaście artykułów.

Profesor Bożena Szczepińska dała się również poznać jako doskonały dydaktyk. Prowadziła zajęcia z różnych przedmiotów językoznawstwa synchronicznego i diachronicznego. Prowadziła też monograficzny wykład fakultatywny Współczesny język religijny. Pod jej kierunkiem powstało około 200 prac magisterskich i licencjackich o bardzo różnej tematyce, związanej z historią języka, ze stylistyką, z językiem religijnym, z rozwojem języka dziecka, z językowym obrazem świata u dzieci.

JKD

Wykaz publikacji

Książki

Ewangelie tylekroć tłumaczone… Studia o przekładach i przekładaniu, Wyd. UG, Gdańsk 2005, ss. 302.

Rozprawy i artykuły
1967

Kształtowanie się modelu słowotwórczego tzw. derywacji wstecznej odczasownikowej w języku polskim, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne. Prace Językoznawcze” nr 2, s. 63–76.

1968

Metoda stylizacji gwarowej w „Na skalnym Podhalu” Kazimierza Przerwy-Tetmajera, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze” nr 21, s. 67–77.

1976

O reakcjach językowych dziecka na kontakt z dialektem, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego UG. Prace Językoznawcze” nr 4, s. 147–152.

1981

[rec.] B. Sychta, Słownictwo kociewskie na tle kultury ludowej, t. I. A–F, Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego UG Prace Językoznawcze 7, s. 161–167.

1986

Nazwiska żeńskie w księgach Kościelnej Jani z XVII wieku, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. XXXII, s. 273–278.

1987

Z zagadnień typizacji językowo-stylistycznej wierszy dla dzieci Marii Konopnickiej, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego UG. Prace Historycznoliterackie”, nr 12–13, red. J. Data, s. 193–213.

1988

Wariancja rodzajowa rzeczowników nieżywotnych w gwarach północnego i środkowego Kociewia, Gdańskie Studia Językoznawcze 4, s. 193–213.

1992

Wariancja rodzajowa rzeczowników w języku małego dziecka, „Uniwersytet Gdański. Filologia Polska. Prace Językoznawcze” nr 16, s. 249–263.

1999

O słownictwie polskiego przekładu ekumenicznego „Ewangelii św. Mateusza”, [w:] Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego, red. B. Kreja, Gdańsk, s. 223–252.

2000

O wierne i wyraziste słowo przekładowe. Anny Świderkówny tłumaczenie Ewangelii według św. Mateusza, „Gdańskie Studia Językoznawcze”, t. 7, s. 137–164.

2001

Księdza Bernarda Sychty kociewski thesaurus rozproszony, [w:] Nazwy i dialekty Pomorza dawniej i dziś, t. 4, red. R. Wosiak-Śliwa, Gdańsk, s. 85–99.
Problemy przekładu i interpretacji, czyli o Jezusowym „Kto nie bierze swego krzyża…”, [w:] W świecie słów i znaczeń. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Bogusławowi Krei, pod red. J. Maćkiewicz i E. Rogowskiej, Gdańsk, s. 297–307.

2003

„Błogosławieństw” przekładanie rozmaite (Mt 5,1–13; Łk 6,20–26). Przekład a interpretacja, „Gdańskie Studia Językoznawcze” 8, s. 113–133.
Lata lateczne – prastary frazeologizm kociewsko-kaszubski i podobne mu wyrażenia tautologiczne, [w:] Nazwy i dialekty Pomorza dawniej i dziś, t. 5, red. R. Wosiak-Śliwa, Gdańsk, s. 141–152.

2004

Ewangelie wielekroć tłumaczone. Polskie przekłady Ewangelii ostatniego półwiecza, [w:] Od liryki do retoryki. W kręgu słowa, literatury i kultury. Prace ofiarowane Profesorom Jadwidze i Edmundowi Kotarskim, red. I. Kadulska, R. Grześkowiak, Gdańsk, s. 385–413.
[rec.] S. Koziara, Frazeologia biblijna w języku polskim, Kraków 2001, „Poradnik Językowy”, nr 4, s. 72–76.

2005

Ewangelia zdziwienia. Tłumaczenie Ewangelii św. Marka ks. Tomasza Węcławskiego, „Gdańskie Studia Językoznawcze”, t. IX, s. 95–108.
Nowa – czy tylko poprawiona wersja „Ewangelii św. Marka” w przekładzie ekumenicznym, [w:] Wokół słów i znaczeń. I. Polszczyzna piękna i poprawna, pod red. J. Maćkiewicz i E. Rogowskiej-Cybulskiej, Wyd. UG, Gdańsk, s. 101–124.
Wstęp i Posłowie, [w:], O. dr M. Korczak OFM Conv., Ciepło prawdziwej przyjaźni wśród równych, Kraków 2005, s. 10–11 i 182–183.

2006

[we współautorstwie z E. Rogowską-Cybulską], Badania nad językiem religijnym, [w:] Z dziejów językoznawstwa polonistycznego w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku i na Uniwersytecie Gdańskim (1947–2005), pod red. J. Maćkiewicz, E. Rogowskiej-Cybulskiej i J. Tredera, Gdańsk 2006, s. 103–107.

2007

Góralskie Ewangelie. Przekład czy stylizacja, [w:] Opuscula linguistica Georgio Treder dedicata, pod red. E. Brezy, Z. i A. Liców, Gdańsk 2007, s. 406–412.
Wstęp, [w:] O. dr M. Korczak, OFM Conv., Niewinność i czystość to nie tylko przymioty aniołów lecz także istot ludzkich, Kraków 2007.
Zapis doświadczenia mistycznego w Dzienniczku siostry Faustyny Kowalskiej. Rozważania wokół gatunku, [w:] Światło w dolinie. Prace ofiarowane Halinie Krukowskiej, Białystok 2007, s. 357–364.

2009

O słownictwie paulińskiego tłumaczenia Pisma Świętego słów kilka (Ewangelia św. Mateusza), [w:] Wokół słów i znaczeń III. Z zagadnień leksykalno-semantycznych, pod red. B. Milewskiej i S. Rzedzickiej, Gdańsk 2009, s. 123–141.
Problemy definicji i deskrypcji filologicznej „modlitwy spontanicznej”, [w:] Album gdańskie. Prace ofiarowane Profesorowi Józefowi Bachórzowi na siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin i pięćdziesięciolecie pracy nauczycielskiej, pod red. J. Daty i B. Oleksowicza, Gdańsk 2009, s. 678–682.