Bogusław Moroń

Bogusław Moroń
(4 VIII 1905 – 27 XII 1985)

Biografia

Urodzony w Dębicy pod Tarnowem, do szkoły powszechnej uczęszczał w latach 1912–1916 w Buczaczu, a ukończył ją w Pradze czeskiej, dokąd rodzina została ewakuowana w czasie I wojny światowej. Gimnazjum klasyczne skończył w 1924 r. w Drohobyczu.

W latach 1924–1928 studiował na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie polonistykę, slawistykę i filologię klasyczną. Pracę magisterską z zakresu slawistyki, napisaną pod kierunkiem T. Lehra-Spławińskiego, poświęcił znakom akcentowym w Mszale kijowskim (1928). W rok później uzyskał doktorat polonistyczny na podstawie pracy o zaimkach osobowych w staropolszczyźnie.

W latach 1929–1935 był nauczycielem szkół średnich w Poznaniu, a od r. 1935 do wybuchu II wojny światowej uczył w Liceum im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. W Poznaniu nawiązał kontakt z Instytutem Zachodniosłowiańskim przy Uniwersytecie Poznańskim i jego organem – „Slavią Occidentalis”, gdzie drukował swoje prace.

W latach 1939–1941 był nauczycielem języka polskiego w 10-letniej szkole średniej z polskim językiem nauczania w Drohobyczu, a od 1942 do 1944 uczył na tajnych kompletach języka polskiego, łaciny i historii. Po nadejściu frontu w połowie 1944 r. przeniósł się z rodziną do Makowa Podhalańskiego, gdzie także włączył się w tajne nauczanie. Bezpośrednio po wyzwoleniu Makowa organizował w tym mieście gimnazjum i liceum. Jednak w r. 1945 powrócił do Torunia, gdzie uczył w I Liceum dla Pracujących im. Stefana Żeromskiego, na Wyższym Kursie Nauczycielskim, na Uniwersyteckim Studium Przygotowawczym, został także wykładowcą języka staro-cerkiewno-słowiańskiego na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Władze oświatowe powołały go w r. 1954, jako doświadczonego nauczyciela szkół średnich, na kierownika Sekcji Języka Polskiego Wojewódzkiego Ośrodka Doskonalenia Kadr Oświatowych.

W r. 1955 przeniósł się do Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku, gdzie najpierw pracował na stanowisku adiunkta, potem zastępcy profesora, w końcu (od r. 1963) starszego wykładowcy. W r. 1956 władze uczelniane powierzyły mu obowiązki kierownika Katedry Języka Polskiego; funkcję tę pełnił do końca istnienia Wyższej Szkoły Pedagogicznej, tj. do 30 VI 1970 r. W trzy lata później, tj. 30 IX 1973 r., odszedł na emeryturę. Dalej jednak pracował na pół etatu w Zakładzie Języka Polskiego, prowadząc seminaria magisterskie, poświęcone głównie językowi pisarzy (przede wszystkim J.I. Kraszewskiego) oraz różnym zagadnieniom z zakresu onomastyki, dialektologii i słownictwa morskiego. Przez cały czas służby nauczycielskiej w Gdańsku wykładał wszystkie przedmioty językoznawcze, jego ulubionymi dyscyplinami były jednak gramatyka scs i gramatyka porównawcza języków słowiańskich.

Od chwili reaktywowania 6 listopada 1959 r. Gdańskiego Koła Miłośników Języka Polskiego aż do tragicznej śmierci w dniu 27 grudnia 1985 r. był prezesem tego Koła.

Informacje o życiu i działalności naukowej Bogusława Moronia zawierają m.in. następujące teksty: E. Breza, Bogusław Moroń (4 VIII 1905 – 27 XII 1985), [w:] Z dziejów językoznawstwa polonistycznego w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku i na Uniwersytecie Gdańskim (1947–2005), pod red. J. Maćkiewicz, E. Rogowskiej-Cybulskiej i J. Tredera, Gdańsk 2006, s. 353–357; tegoż, Bogusław Moroń (w 80-lecie urodzin), „Język Polski” LXV, 1985, s. 325–328; tegoż, Moroń Bogusław (1905–1985), Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, pod red. S. Gierszewskiego, Gdańsk 1997, t. III, s. 253–254; H. Górnowicz, Bogusław Moroń jako pracownik naukowo-dydaktyczny i człowiek, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Językoznawcze IV, 1976, s. 3–6. 

ERC

Wykaz publikacji

Rozprawy i artykuły
1929

Etymologie połabskie, „Slavia Occidentalis”, t. 8, s. 225–226.

1930

Xάλουσος, ποταμóς Ptolemeusza, „Slavia Occidentalis”, t. 9, s. 307–315.
[rec. książki N.S. Trubieckiego, Polabische Studien, Wien 1929], „Slavia Occidentalis”, t. 9, s. 736–749.
[rec. książki F. Štůli, A. Bohača, A. Kadlca i J. Tvardého, Zaměpisný obraz, Praha 1929], „Slavia Occidentalis”, t. 9, s. 729–735.

1931

Ranowie, dawni słowiańscy mieszkańcy Rany = Rugii, „Strażnica Zachodnia”, t. 10, z. 4,1931–1932, s. 583–590.
Uwagi nad pochodzeniem zaimków osobowych przy formach osobowych czasownika, „Język Polski”, t. 16, s. 116 –118.
Uwagi o pochodzeniu geminaty spółgłoskowej w zaimku inny, „Slavia Occidentalis”, t. 10, s. 118–123.
Z połabszczyzny, „Slavia Occidentalis”, t. 10, s. 274–277.

1932

Zaimki osobowe w staropolszczyźnie, „Sprawozdania Państwowego Gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim”, s. 34–44.

1948

O wyrażeniu jako taki, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, t. 2, s. 14.

1959

Wyrażenie jako taki w polszczyźnie, „Poradnik Językowy”, s. 433–438.

1961

Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego. Koło w Gdańsku, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne”, s. 252–253.

1962

Bridinno i Viarce w Kosmografii Aetyka, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego WSP, nr 2, s. 169–176.
[Głos w dyskusji nad F. Lorentza Pomoranisches Wörterbuch (wyd. F. Hinze), na zebraniu Zakł. Kaszubozn. WSP w Gdańsku 26 V 1960], „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne” nr 8/10, s. 365.

1963

Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego. Koło w Gdańsku. Działalność w latach 1962–1963, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne” nr 11, s. 177–178.

1967

Dialekt kaszubski, [w:] Pomorze Gdańskie nr 4: Literatura i język, Gdańsk, s. 125–146.
Język pierwszej epoki twórczości J.I. Kraszewskiego (1829–1938), „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne. Prace Językoznawcze” nr 2, s. 21–30.

1969

Język drugiej epoki twórczości J.I. Kraszewskiego (1938–1959), „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne. Prace Językoznawcze” 4, s. 43–61.

1975

Cykl odczytów w Gdańsku, „Język Polski” LV, s. 77.
Nazwiska ruskie w województwach północnych, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego UG. Prace Językoznawcze” 3,1975, s. 57–64.
Sprawozdanie z cyklu odczytów w Gdańsku, „Język Polski” LV, s. 390–391.

1978

Sprawozdanie z cyklu odczytów w Gdańsku, „Język Polski” LVII, s. 314–315.
Sprawozdanie z cyklu odczytów w Gdańsku, „Język Polski” LVIII, s. 384.

1982

O pewnych osobliwościach w budowie czasowników u Krasińskiego, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego UG. Prace Językoznawcze”, nr 8, s. 279–282.

Prace redakcyjne

„Gdańskie Zeszyty Humanistyczne”. Filologia nr 2. Prace Językoznawcze zeszyt 1. [U. Wińska, Błędy językowo-stylistyczne uczniów szkół podstawowych województwa gdańskiego, cz. I i II], Gdańsk 1966, ss. 184.
„Gdańskie Zeszyty Humanistyczne”. Rok X. Seria: Filologia nr 3, Prace Językoznawcze nr 2, WSP, Gdańsk 1967, ss. 113.
„Gdańskie Zeszyty Humanistyczne”. Seria: Filologia nr 3. Rok X (1967). Prace Językoznawcze 2 [H. Górnowicz, Rodowe nazwy miejscowe Wielkopolski, Małopolski i Mazowsza], WSP, Wydział Humanistyczny, Gdańsk 1968, ss.196 + 2 nlb.
„Gdańskie Zeszyty Humanistyczne”. Rok XII (1969). Filologia Polska. Prace Językoznawcze, zeszyt 4, WSP, Wydział Humanistyczne, Gdańsk 1969, ss. 126.
„Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego” II, red. zeszytu: K. Kubik, …, WSP w Gdańsku, Gdańsk 1962, ss. 351.

ERC