Bogusław Kreja

Bogusław Józef Kreja
(17 III 1931 – 26 XII 2002)

Biografia

Bogusław Józef Kreja urodził się 17 marca 1931 r. w Skórczu na Kociewiu, zmarł 26 grudnia 2002 r. w Gdańsku.

Jego naukę w szkole powszechnej przerwał (po pierwszej klasie) wybuch II wojny światowej, podczas której ze względu na zawód ojca (nauczyciel) i jego przynależność do Związku Zachodniego ukrywał się wraz z rodziną kolejno w Kranku k. Skórcza, Osieku, Wycinkach i Okarpcu. Po wojnie, w latach 1945–1950, uczęszczał do gimnazjum w Starogardzie Gdańskim. W latach 1950–55 studiował polonistykę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim; pracę magisterską, pisaną pod kierunkiem prof. T. Brajerskiego, poświęcił gwarom lubelskim. Lata 1955–56 spędził w Krakowie, w Pracowni Atlasu i Słownika Gwar Polskich PAN u prof. K. Nitscha; podczas wakacji był osobistym sekretarzem Profesora. Do końca życia był dumny z opinii, którą w 1956 r. wystawił mu – jako debiutującemu magistrowi – prof. Nitsch: „Mgr Bogusław Kreja jest całkowicie samodzielnym pracownikiem naukowym”. W latach 1956–1961 pracował jako stażysta i adiunkt (od 1960 r.) w Katedrze Języka Polskiego UAM w Poznaniu, pod kierownictwem prof. W. Kuraszkiewicza. W 1960 r. uzyskał doktorat (za rozprawę pt. Oboczne formy zaimkowe typu jego // go i jeji // ji, której promotorem był prof. W. Kuraszkiewicz), a w 1969 r. – już po przeniesieniu się na gdańską WSP – habilitację (za książkę pt. Słowotwórstwo rzeczowników ekspresywnych w języku polskim. Formacje na ‑ik, ‑k‑, ‑isko i ‑ina).

W 1961 r. związał się naukowo z Gdańskiem (z WSP i następnie UG). W latach 1970–78 i 1981–2002 sprawował funkcję kierownika Zakładu Współczesnego Języka Polskiego UG (do 1991 r.: Zakładu Języka Polskiego), kierując też (w latach 1973–2001) Telefoniczną Poradnią Językową UG. Ponadto prowadził zajęcia w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Słupsku (od r. 2000 Pomorska Akademia Pedagogiczna) oraz w Bałtyckiej Wyższej Szkole Humanistycznej w Koszalinie. W 1976 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1987 r. – zwyczajnego. Wypromował 8 doktorów (w UG), ok. 500 magistrów (w UG i w WSP w Słupsku) i kilkudziesięciu licencjatów (w UG, w WSP w Słupsku i w Bałtyckiej Wyższej Szkole Humanistycznej w Koszalinie). Napisał kilkanaście opinii profesorskich, około 20 recenzji habilitacyjnych i ponad 20 recenzji rozpraw doktorskich, opiniował ponad 15 wniosków KBN. W latach 1961–1969 pełnił funkcję – pierwszego w dziejach gdańskiej WSP – opiekuna Studenckiego Koła Naukowego Językoznawców.

Był członkiem m.in. Zarządu Głównego Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego, Rady Języka Polskiego, Komitetu Językoznawstwa PAN i Komisji Słowotwórczej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów. Został odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (w 1977 r.), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (w 1980 r.), honorową odznaką „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (w 1971 r.) i Medalem Księcia Mściwoja II (w 2000 r.); w r. 1989 otrzymał Nagrodę im. W. Doroszewskiego za działalność w zakresie kultury języka polskiego.

Jego dorobek naukowy to 17 książek oraz prawie 350 rozpraw i artykułów.

Przedmiotem Jego badań były na ogół różnorodne zagadnienia polonistyczne, niekiedy też kaszubistyczne i innosłowiańskie, mieszczące się na ogół w nurcie językoznawstwa synchronicznego, rzadziej historycznego. Obejmowały one przede wszystkim problematykę słowotwórczą, etymologiczną, morfonologiczną, leksykologiczną, onomastyczną (toponimiczną i antroponimiczną), dialektologiczną i z zakresu kultury języka polskiego, rzadziej prozodyczną, fleksyjną i składniową.

Swoją biografię do momentu rozpoczęcia pracy w gdańskiej WSP przedstawił B. Kreja w szkicu pt. Kurykuł mojego życia, [w:] W świecie słów i znaczeń. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Bogusławowi Krei, pod red. J. Maćkiewicz i E. Rogowskiej, Gd. 2001, s. 9–52.

Życiorysy, wspomnienia, omówienie dorobku naukowego Bogusława Krei zawierają następujące artykuły: E. Rogowska-Cybulska, Bogusław Józef Kreja (17 III 1931 – 26 XII 2002), [w:] Z dziejów językoznawstwa polonistycznego w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku i na Uniwersytecie Gdańskim (1947–2005), pod red. J. Maćkiewicz, E. Rogowskiej-Cybulskiej i J. Tredera, Gdańsk 2006, s. 343–349; E. Breza, Profesor Bogusław Kreja (1931–2002), „Gazeta Uniwersytecka” 2003, nr 2, s. 26–27; tegoż, Profesor Doktor Habilitowany Bogusław Kreja, ZNUG Pr. Jęz. 1994 nr 17–18, s. 9–14; H. Górnowicz, Bogusław Kreja jako językoznawca, ZNUG Pr. Jęz. 1981 nr 7, s. 3–6; Kleszczowa K., Profesor Doktor Bogusław Józef Kreja (17 marca 1931 – 26 grudnia 2002), PorJ 2003, nr 2, s. 3–7; tejże, Прaфecap Богycлаў Ёзaф Крэя (17.03.1931–26.12.2002), [w:] Праблeмы тэopыi i гicтoыi cлoвaўтваpэння, pэд. A. A. Лyкaшaнец, З. A. Хapытoнчык, Miнcк 2004, c. 9–10; W. Makarski, Wspomnienie. Profesor Bogusław Kreja (1931–2002), „Przegląd Uniwersytecki [KUL]”, 2003 nr 2; B. Milewska, Wspomnienie o Profesorze Bogusławie Krei, PorJ 2003, nr 2, s. 8–10; M. Milewska, In memoriam prof. dr. Bogusław Kreja, „Lětopis. Zeitschrift für sorbische Sprache, Geschichte und Kultur” 50, nr 1, Bautzen, 2003, s. 180–181; M. Milewska-Stawiany, Bogusław Kreja (1931–2002), [w:] Namenkundliche Informationen 85/86, Lipsk, Leipziger Universitätsverlag 2004, s. 383–387; H. Popowska-Taborska, Bogusław Kreja – przedstawiciel „pokolenia wczesnych lat trzydziestych” (1931–2002), „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” XXXVIII, 2002/3, s. 9–11; E. Rogowska, Bogusław Kreja (19 III 1931 – 26 XII 2002), JPol LXIII, 2003, z. 2, s. 81–85; tejże, Bogusław Kreja (19 III 1931 – 26 XII 2002), Jant. Szl. 2003, nr 2, s. 33–34; tejże, Bogusław Kreja (19 III 1931 – 26 XII 2002) jako badacz języka na Pomorzu, „Acta Cassubiana” V, 2003, s. 373–381; tejże, Bogusław Kreja – językoznawca i miłośnik polszczyzny (1931–2002), „Komunikaty Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk”, 2003, nr 1, s. 1–2; tejże, Profesor Bogusław Kreja, twórca Telefonicznej Poradni Językowej UG, jako badacz kultury języka, [w:] WSiZ, 2005, s. 11–17; tejże, Kreja Bogusław Józef, [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. Suplement (w druku); J. Treder, Badacz dialektów Pomorza, „Pomerania” 2003, nr 3, s. 43–44; tegoż, Onomastyczne prace śp. Profesora Bogusława Krei, „Onomastica” XLVII, 2002, s. 253–260; Złota Księga Nauki Polskiej 1999, Gliwice 1999, s. 159.

ERC

Wykaz publikacji

Książki

1. Oboczne formy zaimkowe typu jego // go i jeji // ji w języku polskim, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1962, ss. 73.
2. Słowotwórstwo rzeczowników ekspresywnych w języku polskim. Formacje na -ik, -k-, -isko i -ina, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 1969, ss. 223.
3. Wybrane zagadnienia polskiego słowotwórstwa, Uniwersytet Gdański, Skrypty uczelniane, Gdańsk 1985, ss.117.
4. Nazwy miejscowe Kociewia i okolicy, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Gdańsk 1988, ss. 158.
5. Z morfonologii i morfotaktyki współczesnej polszczyzny, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1989, ss. 110.
6. Studia z polskiego słowotwórstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1996, ss. 271.
7. J. Kochanowski, Proza, [w:] J. Kochanowski, Dzieła wszystkie, Wydanie sejmowe, t. VII, cz. 2, oprac. B. Kreja, B. Otwinowska, M. Szymański, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1997, ss. 532.
8. Księga nazwisk ziemi gdańskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1998, ss. 304.
9. Słowotwórstwo polskie na tle słowiańskim. Studia, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1999, ss. 227.
10. Mówię, więc jestem. Rozmowy o współczesnej polszczyźnie, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000, ss. 222.
11. Z zagadnień ogólnych polskiego słowotwórstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000, ss. 268.
12. Mówię, więc jestem. Rozmowy o współczesnej polszczyźnie 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2001, ss. 243.
13. Słowotwórstwo polskich nazwisk. Struktury sufiksalne, Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków 2001, ss. 277.
14. Studia i szkice słowotwórcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2002, ss. 337.
15. Wyrazy i wyrażenia. Studia i szkice z historii słownictwa, ze słowotwórstwa i kultury języka, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2002, ss. 321.
16. Mówię, więc jestem. Rozmowy o współczesnej polszczyźnie 3, do druku przygotowała E. Rogowska-Cybulska, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005, ss. 156.
17. Studia onomastyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005, ss. 344.