Czy wyrażenie „odgrywać pierwsze skrzypce” jest poprawne?
Powyższe wyrażenie nie jest poprawne. Powinniśmy powiedzieć grać pierwsze skrzypce, co oznacza ‘być najważniejszym, mieć duże znaczenie, decydujący wpływ na coś; rej wodzić’ lub – według innej definicji – ‘mieć głos decydujący, wpływać na kształt, charakter czegoś; dominować’.
Błąd polega na użyciu niewłaściwego czasownika, słowo odgrywać oznacza bowiem między innymi ‘wykonywać utwór muzyczny na instrumencie lub na instrumentach’, co prawdopodobnie mogło się stać przyczyną utworzenia niepoprawnego połączenia wyrazów.
Dużo większy wpływ na powstanie nieprawidłowej formy mogły mieć jednak inne frazeologizmy. Wyrażenie odgrywać pierwsze skrzypce utworzono zapewne również w wyniku próby skonstruowania związku wyrazów na zasadzie analogii do innego, poprawnie zbudowanego frazeologizmu o prawie tożsamym znaczeniu: odgrywać pierwszoplanową rolę, grać (główną) rolę, w którym dopuszczalne jest wymienne użycie obu czasowników, a także w wyniku analogii do innych – również zgodnych z normą językową – wariantów tego wyrażenia, zanotowanych w słownikach: odegrać/odgrywać kluczową rolę, grać/odegrać dużą (ważną) rolę.
Sylwia Kawska
Źródła:
- Nowy słownik języka polskiego, red. E. Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
- Słownik frazeologiczny, oprac. A. Kłosińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
- Słownik frazeologiczny języka polskiego, oprac. Daniela Podlawska, Magdalena Świątek-Brzezińska, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa – Bielsko-Biała 2011.
- Słownik frazeologiczny współczesnej polszczyzny, oprac. S. Bąba, J. Liberek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
- Wielki słownik języka polskiego, oprac. E. Dereń i E. Polański, red. naukowa E. Polański, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2008.