Jak to możliwe, że znaczenie złożenia „popfeminizm” stało się zaprzeczeniem, przeciwieństwem znaczenia wyrazu „feminizm”?

W książce Kryzys męskości w kulturze współczesnej Zbyszka Melosika występuje wyraz popfeminizm, tłumaczony jako: zjawisko, w którym emancypacja kobiet podlega „rekonstrukcji”, istotny w kulturze staje się ideał „dziewczyny pełnej władzy”. Według znanych socjologów oznacza to wypieranie w praktyce społecznej – feminizmu – i wybieranie hasła „po prostu zrób to”, czego symbolem stają się wizerunki popowych zespołów, takich jak „Spice Girl” (Z. Melosik, Kryzys męskości w kulturze współczesnej, Poznań 2006, s. 57). Jak to możliwe, że znaczenie złożenia popfeminizm stało się zaprzeczeniem, przeciwieństwem znaczenia wyrazu feminizm?

Rzeczownik popfeminizm to wyraz złożony z cząstki pop oraz rzeczownika feminizm.
Cząstka pop została zapożyczona z języka angielskiego, w którym wywodzi się ona od przymiotnika popular, czyli ‘popularny’. Przymiotnik ten oznacza:
1) ‘powszechnie znany, ceniony i używany’,
2) ‘mający na celu głównie dostarczanie rozrywki i przyjemności’,
3) ‘przedstawiony w sposób zrozumiały dla wszystkich’.
W języku polskim cząstka pop nawiązuje do drugiego ze znaczeń tego przymiotnika i stanowi pierwszy człon wyrazów złożonych mających związek z kulturą masową. Do najbardziej znanych w polszczyźnie wyrazów, w których pojawia się ta cząstka, należą:
1) rzeczownik popart, który nazywa ‘kierunek w sztuce współczesnej, polegający na tworzeniu kompozycji z przedmiotów codziennego użytku, naśladujący styl reklam, komiksów, dążący do przedstawienia wizji współczesnej cywilizacji urbanistycznej, głoszący nieograniczoną swobodę twórczą’,
2) oraz rzeczownik popkultura, który oznacza ‘kulturę przeznaczoną dla masowego odbiorcy’.
Cząstka pop, poprzedzając rzeczowniki abstrakcyjne, modyfikuje zatem znaczenie wyrazów, którym towarzyszy, wprowadzając element semantyczny ‘popularny’ (w sensie: ‘mający związek z kulturą popularną’).
Rzeczownik feminizm oznacza ‘ruch dążący do politycznego i społecznego równouprawnienia kobiet’. Cząstka pop wprowadza do złożenia zawierającego wyraz feminizm znaczenie czegoś masowego, mało skomplikowanego i łatwo dostępnego. Popfeminizm to zatem postawa feministyczna mocno spopularyzowana. Wyraz ten dotyczy przede wszystkim młodych kobiet i ma na celu podkreślenie pewnego regresu, który dokonuje się w społeczeństwie wśród grona młodych kobiet. Zwolennicy popfeminizmu sądzą, że słuchając muzyki pop, oglądając telewizję i znając tajniki makijażu, każda kobieta stanie się symbolem „silnej kobiety”. Popfeminizm nadal więc w pewnym sensie oznacza dążenie do równouprawnienia kobiet, jednak wynika on z innych założeń aniżeli feminizm. Jeśli uznać, że wyraz feminizm odnosi się przede wszystkim do czegoś niszowego i mocno zaangażowanego społecznie lub politycznie, to popfeminizm, właśnie za sprawą cząstki pop, staje się odwrotnością znaczenia wyrazu podstawowego.
Pod względem budowy słowotwórczej wyraz popfeminizm nawiązuje przede wszystkim do wyrazu popkultura. Również w wypadku tego wyrazu cząstka pop nadaje złożeniu znaczenie czegoś masowego, dostępnego i taniego, oddalając w ten sposób znaczenie złożenia popkultura od znaczenia wyrazu podstawowego kultura, którym jest ‘całokształt dorobku ludzkości, wytworzonego w ogólnym rozwoju historycznym lub w jego określonej epoce’ (por. też inne znaczenie wyrazu kultura: ‘wysoki poziom czegoś, zwłaszcza rozwoju intelektualnego i moralnego, ogłada, obycie’).
Dodatkowo obecność cząstki pop stanowi w wyrazie popfeminizm aluzję do muzyki pop i zespołów popowych, traktowanych – o czym świadczy przywołany cytat – jako symbol popfeminizmu.

Marta Witt