Czy konstrukcje „Ale czad!” i „Ale czat!” mogą mieć takie samo znaczenie?

Oba określenia znane są w slangu młodzieżowym i – choć tylko w pewnych kontekstach – mogą być używane w podobnej intencji, mimo że mają odmienne pochodzenie i znaczenie. A ponieważ wymawiane są jednakowo (wynika to z ubezdźwięcznienia ostatniej głoski w wyrazie czad), problemem może być ich zapisywanie.
Rzeczownik czad – pisany małą literą – w Słowniku współczesnego języka polskiego (z 1996 r.) poświadczony jest w dwu znaczeniach; po pierwsze jest to ‘bezbarwny, bezwonny gaz silnie trujący, tlenek węgla’, po drugie – ‘określenie głośnej, ostrej, porywającej słuchaczy muzyki młodzieżowej, np. metalu, punk-rocka’. W tym samym słowniku można jeszcze znaleźć przysłówek czadowo i przymiotnik czadowy, występujący m.in. w wyrażeniach czadowy dym i czadowa kapela. Wyrazów tych używa się najczęściej dla podkreślenia niezwykłości danego zdarzenia czy przeżycia, w celu wyrażenia podziwu, jako pochwały. W takiej intencji stosowane bywa również wyrażenie Ale czad!
Rzeczownik czat nie został uwzględniony w Słowniku współczesnego języka polskiego, ale został odnotowany w Uniwersalnym słowniku języka polskiego (z 2002 r.), w znaczeniach: ‘rozmowa za pośrednictwem Internetu, polegająca na przekazywaniu treści w formie pisemnych komunikatów’ i ‘miejsce na stronie internetowej, które umożliwia prowadzenie takich rozmów’. Jest to spolszczona wersja angielskiego słowa chat, oznaczającego ‘rozmowę, pogawędkę’. Tak więc wyrażenie Ale czat! może być stosowane w znaczeniu ‘Ale rozmowa!’, ‘Ale gadka!’, a więc – jak wyrażenie Ale czad! – również dla wyrażenia podziwu, ale tylko dla efektów czatowania. Pisanie Ale czat! w znaczeniu Ale czad! jest zatem błędem ortograficznym.
Warto dodać, że wyszła również niedawno książka Martyny Wojciechowskiej pod tytułem „Ale czat!”. Tytuł jest zastanawiający, ale wystarczyło sięgnąć do książki, by dowiedzieć się, że chodzi o nazwę rośliny, którą żuje się w Etiopii i której główną zaletą jest to, że ma wpływ pobudzający. Pojawiło się więc w polszczyźnie nowe znaczenie słowa czat.
Jak widać, zarówno słowo czad, jak i czat mają wiele znaczeń, dlatego używając ich, trzeba dbać o jednoznaczny kontekst oraz o to, by nie popełniać błędów ortograficznych.

Mariusz Hybiak