Monografie

Кананович Т., 2022, Научный текст в сопоставительном аспекте. Модели предложений и текстовая категория персональности/ имперсональности в русских и польских научных текстах гуманитарной направленности, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. 283 s. ISBN: 978-83-8206-449-0.

Monografia wpisuje się w szeroki nurt badań z zakresu lingwistyki i stylistyki tekstu, kontynuując od dawna rozwijany zarówno w stylistyce polskiej, jak i rosyjskiej wątek składni stylistycznej. Podstawę opisu składniowego w odniesieniu do polskich i rosyjskich tekstów naukowych stanowią w pracy system modeli zdaniowych (strukturalno-semantycznych typów zdań) oraz tekstowa kategoria personalności/ impersonalności. Narzędzia te pozwalają nie tylko opisać teksty naukowe stworzone w ramach różnych tradycji kulturowo-językowych (tu: polskiej i rosyjskiej), ale też porównać je pod względem realizacji danych jednostek badawczych, umożliwiając zweryfikowanie głównej hipotezy badawczej, która brzmi następująco: tworzenie tekstów i ich gramatyczno-semantyczna organizacja są uwarunkowane dyskursywnie i kulturowo.

Magdalena Jaszczewska, Polskie i rosyjskie paremie kalendarzowe w aspekcie kulturowym, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2018.

Paremie kalendarzowe stanowią swoisty kod kulturowy, na którego podstawie możemy chociażby fragmentarycznie zrekonstruować kulturę materialną (poprzez odwołanie się do leksyki zawartej w przysłowiach, powiedzeniach i jednostkach frazeologicznych nawiązującej często do rzeczywistości wieków wcześniejszych) i duchową Polaków, Rosjan, ale także i innych narodowości.

Niniejsza monografia ma za zadanie między innymi pomóc (nie tylko specjalistom, ale i przeciętnym użytkownikom języka polskiego i rosyjskiego) w rozkodowaniu pewnych treści zawartych w paremiach, które w niezwykle lapidarnej formie odzwierciedlają częstokroć cały zespół obrzędów (charakterystycznych przede wszystkim dla chłopstwa polskiego i rosyjskiego, choć pewne ich echa znajdziemy także w pozostałych paremiach i obrzędach europejskich), pełniąc w przeszłości zarazem funkcję narzędzia transmisji kultury ludowej.

Ewa Konefał, Przekładoznawstwo rosyjskie. Tom 1. Autoreferaty dysertacji 1937-2015, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2016, ss. 370.

Spis treści
 

W monografii został zaprezentowany dorobek z zakresu badań nad przekładem zgromadzony w postaci autoreferatów dysertacji kandydackich i doktorskich przedłożonych do obrony na terenie byłego ZSRR oraz obszarze postradzieckim od momentu konstytuowania się rosyjskiej nauki o przekładzie do roku 2015. Zebrane dokumenty sytuujące się w ramach różnych dziedzin naukowych (nie tylko macierzystych dla przekładoznawstwa nauk filologicznych, lecz także odległych nauk matematycznych i technicznych, filozofii, pedagogiki, psychologii, historii, kulturoznawstwa, prawa, nauk o sztuce, medycyny (!), bibliotekoznawstwa, bibliografoznawstwa i bibliologii) łączy, poza językiem publikacji, wspólny obiekt zainteresowań. Jest nim przekład, rozumiany bardzo szeroko – i jako byt materialny powstały w wyniku działalności translatorskiej i jako proces w całej swej złożoności, oglądany z wielu perspektyw i z zastosowniem różnorodnych narzędzi badawczych.

Зоя Новоженова, Русское глагольное предложение. Структура и семантика, Ленанд, URSS, Москва, 2016, 260 С.   

Monografia poświęcona jest opisowi zdania czasownikowego z takim uwzględnieniem zrozumienia procesów językowych w składni języka rosyjskiego,  które przedstawia nauka klasyczna i współczesna. To pozwoliło autorce wyszczególnić, usystematyzować i opisać najważniejsze prawidłowości budowy zdania czasownikowego poprzez takie funkcje czasownika, jak predykatywno-propozycyjna, aktualizacyjna, łącząca i prognozująca.  Badając różne kombinacje tych funkcji, autorka dochodzi do wniosku, że czasownik może występować w zdaniu jako predykat, modyfikator, eksplikator, aktualizator, kompensator i  łącznik. W monografii zaproponowano także systematyzację strukturalno-semantycznych typów zdań czasownikowych na podstawie pola.  Książka przeznaczona jest dla filologów, specjalistów w dziedzinie gramatyki i semantyki języka rosyjskiego, studentów i doktorantów wydziałów filologicznych, a także wszystkich, którzy interesują się zagadnieniami składni współczesnego języka rosyjskiego.

Alicja Pstyga, Przekład w komunikowaniu medialnym. Wybrane zagadnienia na podstawie polskich przekładów rosyjskich tekstów prasowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2013

Jedną z form komunikacji międzykulturowej jest przekład, często bowiem obca rzeczywistość jest obecna w mediach w postaci tekstów powstających w wyniku tłumaczenia. Niniejsza publikacja przedstawia w sposób usystematyzowany wybrane zagadnienia związane z przekładem tekstów medialnych w zakresie relacji rosyjsko-polskich. Jednakże wielość problemów przekładowych oraz znaczna różnorodność gatunkowa i zróżnicowanie tematyczne tekstów prasowych, które mogą jednocześnie ilustrować określony problem, a zarazem same mogą stać się podstawą do rozpatrzenia kolejnych problemów, sprawia, że nie można przewidzieć indywidualnych decyzji tłumacza, odtwarzającego zastana rzeczywistość tekstową dla odbiorcy o zdecydowanie różnym – w porównaniu z odbiorcą oryginału – doświadczeniu.

Alicja Pstyga, Słowotwórcza kategoria negacji. Prefiksalne negatywa rzeczownikowe we współczesnym języku polskim i rosyjskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2010

Negacja jako uniwersalna kategoria pojęciowa realizuje się w języku poprzez określone wykładniki. Język rosyjski oraz polski dysponują odpowiednimi środkami służącymi wyrażaniu negacji na różnych poziomach języka. Zaproponowany temat zawęża pole obserwacji do jednego z wymiarów pojęciowej kategorii negacji – do kategorii słowotwórczej i wykładników morfologicznych na poziomie leksykalnym. Rzeczownikowe negatywa prefiksalne współczesnego języka rosyjskiego i polskiego jako struktury słowotwórcze zawierające prefiksalne wykładniki negacji stanowią z kolei pewien obszar słowotwórczej kategorii negacji. 

Słowotwórcza kategoria negacji rozpatrywana w perspektywie kognitywnej tworzy pole, które obejmuje siatkę krzyżujących się relacji semantycznych (sprzeczność, przeciwieństwo, zaprzeczenie, brak itp.), powiązanych przez  podobieństwo i wspólne cechy definicyjne. Ma też ona swą strukturę, a składające się na nią konstrukcje językowe nie są równorzędne.

Przeprowadzone badania porównawcze w zakresie rosyjskich i polskich prefiksalnych negatywów rzeczownikowych dowodzą, że należy ujmować je w ramach podobieństw struktur leksykalnych, procesów słowotwórczych, wynikających z pokrewieństwa genetycznego obu języków i z podobieństwa systemów językowych, oraz językowych obrazów świata, opartych na podstawowym modelu kognitywnym, który odwołuje się do wspólnego ludzkiego doświadczenia. W ich interpretacji należy jednak uwzględnić te zwyczaje językowe, aktualne potrzeby komunikacyjne i nazewnicze poszczególnych społeczności językowych, w których znajdują odzwierciedlenie właściwe każdemu językowi relacje semantyczne i sieci skojarzeniowe.

Alicja Pstyga, Nowe słownictwo rosyjskie: struktura formalna i semantyczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1994