7 – 9 grudnia 2011
SACRUM W KINIE – DEKADĘ PÓŹNIEJ
Przed dekadą spotkali się w Uniwersytecie Gdańskim filmoznawcy oraz kulturoznawcy, by zastanowić się nad formami obecności sacrum i tematyki religijnej w kinie. Efektem była wydana w 2002 roku publikacja pt. „Poszukiwanie i degradowanie sacrum w kinie” zawierająca blisko 20 tekstów. Tom pokonferencyjny stał się jednym z najistotniejszych osiągnięć badawczych polskiego filmoznawstwa w dziedzinie związków kina i sacrum. W dniach 7 – 9 grudnia 2011 r. w Bibliotece Uniwersytetu Gdańskiego odbyła się trzydniowa konferencja "Sacrum w kinie - dekadę później", w której udział wzięło 34 prelegentów z całej Polski. W referatach analizujących tematykę sacrum w kinie współczesnym mowa była, m.in. o próbie uchwycenia rzeczywistości religijnej w erze ponowoczesnej, sacrum w świecie po dekonstrukcji.
O różnicy między sacrum a sanctum, o religii jako sposobie udzielania sacrum, o sacrum jako o konstrukcie pomocnym w opisie przeżycia religijnego, o tym, że człowiek religijny czyta świat czyli morfologii sacrum, tu za Mircea Eliade, mówił filozof, dr Zbyszek Dymarski z Katedry Kulturoznawstwa UG. Ks. dr hab. Marek Lis z Opola zastanawiał się nad epifanią i instrumentalizacją Boga w kinie współczesnym. W swoim referacie przekreślił związek między religijnością twórcy a epifanią Boga w filmie. Nawiązał do słów św. Jana, mówiących o tym, że Boga nikt nigdy nie widział, a więc jest on niewidzialny. W tym punkcie rodzi się, zdaniem prelegenta, problem czy paradoks w filmowych prób jego przedstawienia:
- Bóg ginie w efektach specjalnych, tam często następuje próba jego instrumentalizacji - mówił ks. prof. Marek Lis, współautor "Światowej encyklopedii filmu religijnego".
Na kwestii rozpięcia kina religijnego między medytacją a dramatem, m.in. w filmie "Drzewo życia" mówiła dr Mariola Marczak. Pewnego rodzaju epifanią był natomiast referat dr Joanny Sarbiewskiej zatytułowany "Po dekonstrukcji - doświadczenie kenotyczne w kinie w świetle teologii negatywnej i mistycznej nocy ciemnej". Mówiła ona m.in. o nowoczesnym doświadczeniu pustyni, o istotowym ogołoceniu człowieka do nicości w filmach o samobójstwie, m.in. w filmie opartym na opowiadaniu osoby, która zagłodziła się na śmierć, zatytułowanym "Odgłosy robaków - zapiski mumii" w reż. Petera Liechti'ego oraz o pewnego rodzaju parareli doświadczenia samobójczego filmowego bohatera do doświadczenia mistyków chrześcijańskich. Doświadczenie epoki śmierci Boga czy też doświadczenie mistycznej "nocy ciemnej" w kinie prelegentka przełożyła bardzo sugestywnie na współczesny czas historyczny, nazywając go czasem Wielkiej Soboty, przytaczając jednakże słowa Jacquesa Derridy, że chrześcijaństwo nie wyczerpało wszystkich swoich możliwości.
Kolejne części pierwszego dnia konferencji poświęcone były kinu autorskiemu: Pawła Ługina, Andrieja Tarkowskiego, Andrieja Zwiagincewa, Jessiki Hausner oraz Bruno Dumonta.
Drugi dzień konferencji rozpoczęła sekwencja na temat polskiego filmu dokumentalnego. Prof. dr. hab. Mirosław Przylipiak wygłosił krótki i usystematyzowany przekrój przez polskie filmy dokumentalne o katastrofie smoleńskiej, zastanawiając się przy okazji nad obiektywizmem w kinie dokumentalnym. Konstatacja prof. Przylipiaka brzmiała, że filmy te choć nieobiektywne uchwyciły i ukazały fundamentalne rysy psychospołecznego obrazu współczesnej Polski. Następnie mgr Michał Piepiórka poruszył problem indywidualizmu wiary, akościelności czy hipokryzji wśród dzisiejszych polskich katolików w autobiograficznym dokumencie Macieja Cuske "Pamiętaj, abyś dzień święty święcił". Trzeci dzień konferencji był m.in. wyjściem poza chrześcijaństwo w doświadczaniu sacrum w kinie współczesnych.
Organizatorami byli: Instytut Filologii Polskiej, Katedra Kulturoznawstwa, Naukowe Koło Filmoznawców UG, Interdyscyplinarne Koło Doktorantów Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Gdańskiego.
Tekst i zdjęcia: Anna Malcer-Zakrzacka
- Galeria zdjęć z konferencji. Kliknij zdjęcie poniżej.
Uczestnicy konferencji Sacrum w kinie dekadę później. Od lewej: dr Zbyszek Dymarski, dr Joanna Sarbiewska, ks. dr hab. Marek Lis.
Po ponad dekadzie – okresie wystarczającym dla ewolucji problematyki - postanowiliśmy powrócić do tematu i zastanowić się nad pytaniami:
- Jaka jest dziś kondycja problematyki sacrum w kinie i filmu religijnego?
-
Jacy autorzy, przy pomocy jakich strategii twórczych poszukują sacrum lub w jaki sposób je degradują?
-
Na ile zmiana kontekstu medialnego i kulturowego, w którym funkcjonuje kino, wpłynęła na ekranowe opracowanie tematyki sacrum?
Stąd też hasło Sacrum w kinie – dekadę później. Finalnym celem projektu będzie publikacja pt. Poszukiwanie i degradowanie sacrum w kinie, vol. 2. Pragniemy, aby konferencja (a co za tym idzie także antologia) eksplorowała jak najszersze pole badacze relacji kino – sacrum, nie pominęła najistotniejszych obszarów problemowych charakterystycznych dla współczesności, i - w miarę możliwości - posiadała merytoryczną zwartość. Dlatego też - obok tradycyjnej w takich przypadkach formy otwartego zaproszenia do wszystkich zainteresowanych - kierujemy osobiste zaproszenia do badaczy specjalizujących się w wybranej problematyce.
Efekty prac filmoznawców i badaczy z innych dyscyplin chcielibyśmy zaprezentować podczas trzydniowej konferencji naukowej, która odbędzie się w dniach 7 – 9 grudnia 2011 roku w Uniwersytecie Gdańskim.
Zagadnienia ogólne
- Wokół kategorii sacrum (redefinicje)
- Sacrum w kinie ponowoczesnym
- Dystynkcja: kino metafizyczne - kino religijne
- Dystynkcja: film religijny - film o tematyce religijnej
- Kino religijne XXI wieku. Rozpoznanie zjawiska
- Tematyka religijna we współczesnym kinie gatunkowym
- Współczesne kino biblijne
- Sacrum we współczesnym kinie skandynawskim
- Sacrum we współczesnym kinie rosyjskim
- Sacrum we współczesnym kinie latynoskim
- Sacrum we współczesnym kinie Dalekiego Wschodu
- Tematyka religijna w kinie hinduskim
- Wizerunek islamu w kinie współczesnym
- Sacrum we współczesnym kinie polskim
- Religia w serialach (polskich i/lub obcych)
- Sacrum w kinie dokumentalnym (najważniejsze dzieła)
- Tematyka i topika religijna w kinie animowanym
Przykładowe zagadnienia szczegółowe:
- Kobiety w kinie religijnym/o tematyce religijnej
- Sacrum we współczesnym kinie fantastycznym
- Apokryficzność współczesnego kina biblijnego
- Antropomorfizacja zaświatów
- Psychologizacja świętości
- Religijne aspekty twórczości autorów kina współczesnego (np. Lecha Majewskiego potyczki z religią; Pedro Almodovar i religia itp.)
- Apokalipsa, jako temat filmowy
- Fenomen Kodu da Vinci
- Fenomen Władcy pierścieni i Opowieści z Narni
- Fenomen Pasji Gibsona
Wybrane, głośne filmy o tematyce religijnej ostatniej dekady:
- Między piekłem a niebem
- Matrix
- Młyn i krzyż
- Siostry Magdalenki
- Egzorcyzmy Emily Rose
- Requiem (Schmida)
- Requiem (Leszczyńskiego)
- Lourdes
- Obóz Jezusa
- Jak w niebie
- Jabłka Adama
- Popiełuszko – wolność jest w nas
- Dogma
- Stygmaty
- Filmy Kim Ki-duka
- Ludzie Boga
- Złe wychowanie
- Maria (Ferrary)
- Księga życia
- Źródło (Aronofsky)
- Madeinusa
- Antychryst
- Anioły w Ameryce
- Wyspa
- Powrót
- Metanoia
- Milarepa
- Biała wstążka
- Wujek Boonmee ... i wiele innych
Partnerzy: Akademickie Centrum Kultury UG, Dyskusyjny Klub Filmowy Miłość Blondynki UG, Parlament Studentów UG, Parlament Doktorantów UG
Patroni medialni: Gazeta.pl, Kulturaonline, Gdyński Kwartalnik Artystyczny Bliza, Panoptikum