Historia

Spis treści

Historii gdańskiego językoznawstwa poświęcona jest publikacja zbiorowa Z dziejów językoznawstwa polonistycznego w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku i na Uniwersytecie Gdańskim (1947–2005) pod redakcją Jolanty Maćkiewicz, Ewy Rogowskiej-Cybulskiej i Jerzego Tredera (Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2006), obejmująca czas od początków Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku do roku 2005. Poniżej zamieszczony jest rozdział z tej książki.

Ewa Rogowska-Cybulska

Zarys dziejów instytucjonalnych
językoznawstwa polonistycznego
w gdańskiej WSP i na UG

[w:] Z dziejów językoznawstwa polonistycznego w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku i na Uniwersytecie Gdańskim (1947–2005), pod red. J. Maćkiewicz, E. Rogowskiej-Cybulskiej i J. Tredera, Gdańsk 2006, s. 11–35.

1. Katedry i zakłady języka polskiego w WSP i UG.
2. Udział pracowników Katedry i Zakładu Języka Polskiego w działalności innych jednostek organizacyjnych gdańskiej WSP i UG.
3. Udział pracowników innych katedr i zakładów Wydziału Filologiczno-Historycznego UG w badaniach nad językiem polskim.
4. Siedziby katedr i zakładów języka polskiego.
5. Rozwój naukowy katedr i zakładów języka polskiego.
6. Organizacja konferencji naukowych.
7. Zeszyty naukowe i księgi jubileuszowe.

1. Katedry i zakłady języka polskiego w WSP i UG. Początek językoznawstwa polonistycznego jako dyscypliny uprawianej w ramach instytucji naukowej wiąże się w Gdańsku dopiero z powstaniem tu po II wojnie światowej Państwowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej [1] (od 1952 r. Wyższej Szkoły Pedagogicznej), i to nie z rozpoczęciem jej działalności w 1946 r., lecz z późniejszymi przekształceniami w strukturze tej placówki. Pierwszym krokiem w kierunku utworzenia jednostki naukowej prowadzącej badania nad językiem polskim stało się powołanie w 1947 r. – drugim roku funkcjonowania gdańskiej PWSP – oprócz dotychczasowych sekcji przyrodniczo-geograficznej i matematyczno-fizycznej – sekcji humanistycznej [2], a następnie, po roku, przekształcenie jej, wraz z pozostałymi sekcjami, w wydział. Kierownikiem sekcji humanistycznej (1947/48) i pierwszym dziekanem Wydziału Humanistycznego (od r. ak. 1948/49 do r. 1952, gdy z powodów politycznych został zmuszony do odejścia z uczelni) był dr Kazimierz Mężyński, który wykładał zarówno przedmioty literaturoznawcze, jak i językoznawcze. Ponadto już w 1947 r. [3] stanowisko kontraktowego wykładowcy języka polskiego oraz metodyki nauczania języka i literatury polskiej w szkole średniej objęła dr Urszula Wińska (zwolniona z powodów politycznych w 1953 r.) [4].

Właściwą datą usamodzielnienia się językoznawstwa jako dyscypliny naukowej w strukturze WSP jest jednak dopiero 13 grudnia 1952 r., gdy na mocy rozporządzenia Ministerstwa Oświaty dotychczasowe zakłady naukowo-dydaktyczne gdańskiej WSP przekształcono w katedry [5], podkreślając w ten sposób potrzebę zwiększenia roli prac naukowo-badawczych (w dotychczasowej strukturze szkoły właściwie nieobecnych) w stosunku o zadań dydaktycznych. Jedną z sześciu katedr powołanych wówczas na Wydziale Filologiczno-Historycznym była Katedra Języka Polskiego, kierowana przez zastępcę profesora, mgra Ludwika Wierzbowskiego [6].

Opóźnienie w utworzeniu sekcji humanistycznej, a później katedry języka polskiego wynikało przede wszystkim z dotkliwego braku w Gdańsku odpowiednio wykwalifikowanych pracowników naukowo-dydaktycznych. O powstaniu kierunku „filologii polska” i stanowiącej jego zaplecze naukowe katedry przesądziła jednak potrzeba kształcenia nauczycieli języka polskiego dla szkół podstawowych. Niedobór kadry w zakresie dyscyplin humanistycznych uzupełniano, zatrudniając w WSP pracowników kontraktowych z sąsiednich ośrodków akademickich; gdańską kadrę językoznawczą zasilił w 1958 r. prof. Wacław Cimochowski z Torunia (w WSP do 1960 r.).

Stopniowo jednak Katedra Języka Polskiego WSP zaczyna dysponować własnymi nauczycielami akademickimi. Pracę w WSP podejmują kolejno: w 1952 r. – mgr Ludwik Wierzbowski, w 1955 r. – dr Bogusław Moroń i mgr Hubert Górnowicz (1 III), w 1957 r. – mgr Regina Jefimow (później Pawłowska), w 1958 r. – mgr Halina Pukówna (później Bugalska) i mgr Henryka Klechówna (później Dwilewicz), w 1961 r. – dr Bogusław Kreja, w 1962 r. – mgr Bożena Pietrewicz (później Szczepińska), w 1966 r. – mgr Edward Breza, a w 1967 r. – mgr Jerzy Treder.

Przyrostowi kadry naukowej towarzyszy wzrost uprawnień uczelni, wydziału i katedry. Od r. ak. 1952/53 gdańska WSP prowadzi studia magisterskie (4-letnie), w 1958 r. Wydział Humanistyczny WSP uzyskał prawo nadawania stopnia naukowego doktora [7], zaś w 1969 r. istniały już podstawy do wystąpienia z wnioskiem o nadanie prawa habilitowania [8]. Wydział Humanistyczny UG otrzymał prawo nadawania stopnia doktora nauk humanistycznych w r. 1971, a doktora nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa w r. 1987; doktora habilitowanego nauk humanistycznych w r. 1972, a doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa w r. 1987 [9].

Po likwidacji Wyższej Szkoły Pedagogicznej (30 czerwca 1970 r.) i powołaniu Uniwersytetu Gdańskiego (uchwałą Rady Ministrów z 20 marca 1970 r., podjął działalność 1 lipca 1970 r.), gdy – jako reakcja ma wydarzenia marcowe 1968 r. – we wszystkich wyższych uczelniach w Polsce katedry zastępowano instytutami i zakładami, również Katedrę Języka Polskiego przekształcono w Zakład Języka Polskiego. Jego kierownikiem został docent dr hab. Bogusław Kreja. Pracownikami Zakładu Języka Polskiego Instytutu Filologii Polskiej UG w r. ak. 1970/1971 byli ponadto: doc. dr hab. Hubert Górnowicz, dr Regina Jefimow, dr Bogusław Moroń, dr Ludwik Wierzbowski, mgr Edward Breza, mgr Halina Bugalska, mgr Henryka Dwilewicz, mgr Bożena Szczepińska, mgr Jerzy Treder i (jako stażystka) mgr Jolanta Kowalewska. Po włączeniu w r. 1972 do Uniwersytetu Gdańskiego Wyższego Studium Nauczycielskiego w Oliwie do Zakładu Języka Polskiego UG przeszli pracownicy analogicznego zakładu WSN.

W Zakładzie Języka Polskiego działały aż 3 z 76 zespołów naukowo-badawczych funkcjonujących w latach 1970–1975 w Uniwersytecie Gdańskim [10].

W 1970 r. powstały dwa zespoły: Zespół Onomastyczny, kierowany przez prof. dra hab. Huberta Górnowicza [11], i Zespół Językoznawstwa Cybernetycznego, kierowany przez Ludwika Wierzbowskiego.

Zespół Onomastyczny [12] składał się pod koniec 1972 r. z 13 osób (oprócz 5 pracowników Zakładu Języka Polskiego należeli do niego: historyk doc. dr hab. Stanisław Mielczarski, pracownik Instytutu Morskiego Zygmunt Brocki i 6 nauczycieli przygotowujących prace doktorskie z onomastyki), a w 1977 r. z 20 osób. Przedmiotem badań zespołu była toponimia i antroponimia Pomorza Gdańskiego, częściowo też regionów sąsiednich (Warmii i Mazur, Pomorza Szczecińskiego). Najważniejszy efekt tych badań stanowią monografie toponomastyczne pomorskich powiatów [13], książka zbiorowa „Nazwy miast Pomorza Gdańskiego” (1978,1999), ponadto monografie wybranych struktur toponimicznych Pomorza i słowniki nazwisk. Zespół Onomastyczny był także organizatorem międzynarodowej konferencji naukowej pn. „Nazewnictwo obszarów językowo mieszanych” (25–27 X 1977 r.) i IV Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej pn. „Nowe tendencje w nazewnictwie polskim i w nauce o nazwach własnych” (26–28 IX 1983 r.).

Zespół Językoznawstwa Cybernetycznego tworzyli poza pracownikami Zakładu Języka Polskiego zainteresowani badaniami komputerowymi członkowie Studenckiego Koła Naukowego Językoznawców. Efekt prac Zespołu to monografia Ludwika Wierzbowskiego pt. Algorytmiczny opis fleksyjny współczesnej polszczyzny pisanej (1982), skrypt Bronisława Rocławskiego i Ludwika Wierzbowskiego pt. Elementy informatyki dla humanistów (1976, wyd. 2. 1982) oraz liczne referaty głoszone przez członków Koła na zjazdach i seminariach studenckich kół naukowych, publikowane m.in. w „Zastosowaniach Maszyn Matematycznych do Badań nad Językiem Naturalnym” i „Problemach Studenckiego Ruchu Naukowego”.

Trzeci zespół badawczy – Zespół do Badań nad Słownictwem Morskim – wyłonił się w 1975 r., dla usprawnienia badań nad historycznym słownictwem dotyczącym morza w języku polskim oraz nad współczesną terminologią morską. Funkcję kierownika pełnił Bogusław Kreja, a w skład Zespołu wchodzili Danuta Moszyńska, Bożena Szczepińska, Edward Łuczyński, Maria Borysiewicz (z UG) i Zygmunt Brocki (z Instytutu Morskiego), a od 1977 r. również Jolanta Maćkiewicz. W wyniku prac członków zespołu zorganizowano cykl konferencji pn. Polskie słownictwo morskie (1983–1992) oraz zostały wydane trzy książki poświęcone słownictwu morskiemu: Edwarda Łuczyńskiego Staropolskie słownictwo morskie związane z żeglugą (1986) i Polska terminologia morska I połowy XX wieku (1987) oraz Jolanty Maćkiewicz Nienaukowy i naukowy obraz morza (1991). Nie doprowadzono natomiast do końca prac nad Słownikiem morskim, przygotowywanym we współpracy z Gdańskim Towarzystwem Naukowym.

1 grudnia 1990 r. nastąpił podział Wydziału Humanistycznego na Wydział Nauk Społecznych i Wydział Filologiczno-Historyczny, w którym wraz z całym Instytutem Filologii Polskiej znalazły się zakłady językoznawcze. Decyzją rektora z 1 VII 1990 r. Zakład Języka Polskiego podzielił się na dwa zakłady: Zakład Współczesnego Języka Polskiego, którego kierownikiem pozostał Bogusław Kreja, i Zakład Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki, którego kierownikiem został Edward Breza [14]. W skład Zakładu Współczesnego Języka Polskiego weszli: dr Jolanta Kowalewska-Dąbrowska, dr Edward Łuczyński, dr hab. Jolanta Maćkiewicz, mgr Ireneusz Miłek, mgr Małgorzata Milewska i mgr Ewa Rogowska, natomiast w skład Zakładu Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki – dr Halina Bugalska, mgr Marek Cybulski, dr Urszula Kęsikowa, dr Danuta Moszyńska, dr Bożena Szczepińska, prof. dr hab. Jerzy Treder, mgr Lucyna Warda-Radys i mgr Róża Wosiak-Śliwa.

31 grudnia 2005 r. funkcję kierownika Zakładu Współczesnego Języka Polskiego sprawowała (od 2001 r.) prof. dr hab. Jolanta Maćkiewicz, a pracownicami Zakładu były: dr Ewa Badyda, mgr Katarzyna Borkowska, dr Jolanta Kowalewska-Dąbrowska, dr Beata Milewska, dr Małgorzata Milewska-Stawiany, dr hab. Ewa Rogowska-Cybulska, mgr Maria Ryłko-Kurpiewska i mgr Sylwia Rzedzicka. Zakładem Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki kierował (od 2002 r.) prof. dr hab. Jerzy Treder, pracowali zaś w nim: dr Marek Cybulski, dr Izabela Kępka, mgr Małgorzata Klinkosz, dr Aneta Lica, dr Zenon Lica, dr hab., prof. UG Bożena Szczepińska, dr Lucyna Warda-Radys i dr Róża Wosiak-Śliwa.

Informacje o kolejnych kierownikach katedr i zakładów językoznawstwa polonistycznego zawiera zestawienie:

Kierownicy katedr i zakładów języka polskiego

Działalność naukowa pracowników Katedry Języka Polskiego WSP, później Zakładu Języka Polskiego UG, a następnie Zakładu Współczesnego Języka Polskiego oraz Zakładu Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki UG koncentrowała się przede wszystkim na problematyce: a) onomastycznej (toponimia, antroponimia, hydronimia i chrematonimia Pomorza), b) dialektologicznej (głównie kaszubsko-kociewskiej) i kaszubistycznej, c) morfologicznej (zwłaszcza słowotwórczej), d) leksykologiczno-frazeologicznej (słownictwo morskie, frazeologia kaszubska), e) semantycznej (językowy obraz świata), f) fonetycznej i z zakresu językoznawstwa matematycznego, g) normatywnej (kultura języka polskiego, ortografia i interpunkcja).

2. Udział pracowników Katedry i Zakładu Języka Polskiego w działalności innych jednostek organizacyjnych gdańskiej WSP i UG. W 1957 r. powstała na gdańskiej WSP [15] – utworzona m.in. siłami dotychczasowych pracowników Katedry Języka Polskiego – pierwsza w Polsce Katedra Metodyki Języka Polskiego i Literatury [16], przemianowana w 1961 r. na Zakład o tej samej nazwie. Do 1972 r. jej kierownikiem była dr Urszula Wińska, od 1973 r. dr Maria Maternicka, od 1979 mgr Henryka Dwilewicz, od 1984 r. doc. dr hab. Ludwik Wierzbowski, od r. 1996 prof. dr hab. Regina Pawłowska, a od 2005 r. dr Grażyna Tomaszewska (niejęzykoznawca). Badania językoznawcze prowadzili zatrudnieni tu: Urszula Wińska, Ludwik Wierzbowski, Henryka Dwilewicz, Genowefa Surma, Barbara Mossakowska. Obecnie językoznawcami zatrudnionymi w Zakładzie Dydaktyki Języka Polskiego i Literatury są: Regina Pawłowska (d. Jefimow), Małgorzata Chmiel, Beata Kapela-Bagińska, Aneta Lewińska, Justyna Pomierska (d. Treder), Zofia Pomirska (d. Lisowska) i Piotr Doroszewski.W r. 1987/88 utworzono przy Wydziale Humanistycznym samodzielny Zakład Logopedii, którego kierownikiem został dotychczasowy pracownik Zakładu Języka Polskiego, doc. dr hab. Bronisław Rocławski. Do Zakładu Logopedii z Zakładu Języka Polskiego przeszedł również mgr Stanisław Milewski. Od r. 1995 kierownikiem Zakładu Logopedii jest prof. dr hab. Edward Łuczyński, który również rozpoczął pracę w Zakładzie Języka Polskiego UG. Badania językoznawcze prowadzą zatrudnieni tu: Katarzyna Kaczorowska-Bray, Barbara Kamińska, Edward Łuczyński, Stanisław Milewski, Małgorzata Rocławska-Daniluk i Anna Walencik-Topiłko.

W tym miejscu trzeba również odnotować wkład pracowników zakładów języka polskiego w organizację działalności naukowo-dydaktycznej UG, wynikający z ich udziału we władzach różnych jednostek uczelni. Pracownicy zakładów sprawowali bowiem w różnym czasie funkcje:
– prorektora do spraw studenckich: Bronisław Rocławski (1987–1988),
– prodziekana Wydziału Humanistycznego: Edward Breza (ds. studiów, 1978–1981),
– dyrektora Instytutu Filologii Polskiej: Edward Breza (1981–1991), Jolanta Maćkiewicz (1993–1996), Bożena Szczepińska (od r. 2005),
– zastępcy dyrektora Instytutu Filologii Polskiej: Hubert Górnowicz (ds. naukowych i finansowych, 1970–1975, 1981–1984), Bogusław Kreja (ds. naukowych i finansowych, 1976–1981), Jerzy Treder (ds. naukowych, 1987–1991), Jolanta Maćkiewicz (ds. naukowych, 1991–1993), Małgorzata Milewska-Stawiany (ds. studenckich, od r. 2002).
Ponadto Edward Breza w latach 1986–88, po śmierci prof. K. Głombiowskiego, był opiekunem Zakładu Nauki o Książce.

3. Udział pracowników innych katedr i zakładów Wydziału Filologiczno-Historycznego UG w badaniach nad językiem polskim. Badania nad językiem polskim były i są prowadzone również w innych jednostkach organizacyjnych Wydziału Filologiczno-Historycznego (wcześniej: Humanistycznego) UG.

W Instytucie Filologii Polskiej poza strukturą zakładów językowych problemami językoznawczymi zajmowała się Aleksandra Iwanowska z Zakładu Literatury Staropolskiej i Oświeceniowej (opis słownika Abrahama Troca).

Językoznawstwo polonistyczne uprawiają również – w mniejszym lub większym zakresie – pracownicy katedr i zakładów skupiających się na badaniach innych języków słowiańskich. W Katedrze Slawistyki językoznawcze kwestie polonistyczne były i są obiektem zainteresowania Jarosława Karzarnowicza, Dušana-Vladislava Paždjerskiego, Agnieszki Spagińskiej-Pruszak, Krystyny Szcześniak, Reginy Wyżkiewicz-Maksimow, Doroty Żyłko, a zwłaszcza Leszka Moszyńskiego (w UG od 1972 r.), wydawcy Biblii Szymona Budnego i autora licznych artykułów poświęconych zagadnieniom fonologicznym i leksykalnym dawnej polszczyzny (na tle języków słowiańskich) [17]. W Instytucie Filologii Słowiańskiej nad problemami języka polskiego pracowano w Zakładzie Języków Wschodniosłowiańskich (Janina Bartoszewska, Alicja Pstyga, Urszula Patocka-Sigłowy, Ewa Konefał; wcześniej Janina Domin, autorka licznych polsko-rosyjskich studiów porównawczych, zwłaszcza w zakresie nazw własnych) i w Zakładzie Nauczania Języka Rosyjskiego (m.in. Marcelina Grabska).

Komparatystyka polsko-innojęzyczna stanowi natomiast przedmiot badań zakładów i katedr neofilologicznych Wydziału Filologiczno-Historycznego UG. Badania porównawcze języka angielskiego i polskiego prowadzi się w Instytucie Anglistyki: w Zakładzie Języka Angielskiego (m.in. Kazimierz Sroka, Roman Kalisz) i w Zakładzie Językoznawstwa (m.in. Wojciech Kubiński, Danuta Stanulewicz), badania porównawcze języka polskiego i niemieckiego – w Instytucie Filologii Germańskiej: w Zakładzie Językoznawstwa Germańskiego (m.in. Grażyna Łopuszańska, Danuta Olszewska, Ilona Hołub), Zakładzie Językoznawstwa Stosowanego (m.in. Andrzej Kątny), Zakładzie Teorii Komunikacji Obcojęzycznej (Marian Szczodrowski) i Zakładzie Translatoryki (m.in. Józef Grabarek, Ewa Wojaczek), badania porównawcze języka polskiego i szwedzkiego – w Zakładzie Języków i Kultury Skandynawii Katedry Skandynawistyki (m.in. Rita Kozłowska-Raś), zaś badania porównawcze polsko-portugalskie i polsko-francuskie – w Katedrze Filologii Romańskiej (m.in. Joanna Drzagowska, Jan Kortas, Diana Senczyszyn).

4. Siedziby katedr i zakładów języka polskiego. Działające w ramach WSP, a następnie UG jednostki organizacyjne zajmujące się badaniem języka polskiego miały w swej historii trzy lokalizacje. Pierwotnie cała uczelnia (a więc i sekcja humanistyczna) mieściła się w czterech salach w budynku Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku-Oliwie przy ul. Polanki 130, ale już od stycznia 1948 r. siedzibą WSP został budynek przy ul. Sobieskiego 18 we Wrzeszczu (dawny gmach Hochschule für Lehrerbildung), dzielony do czerwca tego roku z Liceum Spółdzielczym. Katedra Języka Polskiego zajmowała wraz z pozostałymi jednostkami filologii polskiej ostatnie piętro (poddasze) tego budynku nie tylko do końca WSP, lecz jeszcze przez dwa pierwsze lata w UG. „1 października 1970 r., w dniu uroczystego otwarcia Uniwersytetu Gdańskiego i inauguracji pierwszego roku akademickiego w tej nowej uczelni, położono kamień węgielny właśnie pod gmach humanistyczny. Dziś, po niespełna dwu latach, obiekt przybrał kształt rzeczywisty” [18] – donosił 5 VIII 1972 r. „Głos Wybrzeża”. 1 października 1972 r. trzeci rok akademicki w Uniwersytecie Gdańskim [19] inaugurowano już w auli Wydziału Humanistycznego przy ulicy Wita Stwosza 55. Zakład Języka Polskiego oraz kontynuujące go Zakład Współczesnego Języka Polskiego i Zakład Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki mieszczą się od tej chwili do dziś w salach 147–151. Siedzibą Zakładu Logopedii był do lipca 2006 r. budynek przy ulicy Bażyńskiego 15.

[1] Utworzono ją na bazie istniejącego od 1945 r. 2-letniego Pedagogium, którego pracowników i studentów przejęła, por. M. Widernik, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Gdańsku w latach 1946–1970, [w:] Uniwersytet Gdański i jego poprzedniczki, Gdańsk 1980, s. 4–6.
[2] Ibid., s. 6.
[3] M. Maternicka, Naukowo-dydaktyczna i społeczna działalność doc. dr Urszuli Wińskiej, Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego, Prace Językoznawcze 14, Gdańsk 1988, s. 22.
[4] H. Dwilewicz, Przegląd najważniejszych wydarzeń w rozwoju Zakładu Metodyki Nauczania Literatury i Języka Polskiego, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Językoznawcze” 14, s. 39.
[5] M. Widernik, op. cit., s. 9. To samo rozporządzenie zmieniała ponadto nazwę Wydziału Humanistycznego na Wydział Filologiczno-Historyczny. Powrót do dawnej nazwy nastąpił w latach 1966/1967 (M. Widernik, op. cit., s. 18).
[6] W wyniku zwolnień z powodów politycznych w latach 1952/1953 „w 1954 r. uczelnia nie miała ani jednego etatowego samodzielnego pracownika nauki” – A. Bukowski, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w roku akademickim 1956/57 (Z przemówienia inauguracyjnego Rektora w dniu 1 X 1957), GZH I, WSP w Gdańsku, Gdańsk 1958, s. 99.
[7] L. Bandura, Dorobek naukowy Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku. Przemówienie z okazji otwarcia Sesji Naukowej WSP w dn. 28–29 XI 1964 r., GZH, R. VII (1964), nr 12, Gdańsk 1965, s. 297.
[8] H. Galus, Narodziny i rozwój Uniwersytetu Gdańskiego. Szkice z lat 1969–1987, Gdańsk 1989, s. 72.
[9] Uniwersytet Gdański w liczbach 1970–1994, [w:] J. Sokołowski, M. Czermińska, J. Bieliński, A. Brzuska, Uniwersytet Gdański 1970–1995, Uniwersytet Gdański, Gdańsk 1995, s. 2.
[10] Przemówienie J.M. rektora Uniwersytetu Gdańskiego prof. dr hab. Janusza Sokołowskiego na inauguracji roku akademickiego 1975/76, GZH, R. XVIII, Gdańsk 1975, nr 22, s. 5.
[11] W listopadzie 1970 r. zastanawiano się nad powołaniem trzeciego: zespołu badawczego współczesnego języka polskiego, do którego należeliby doc. dr hab. Bogusław Kreja, mgr Bożena Szczepińska, mgr Henryka Dwilewicz i dr Regina Jefimow, ale ostatecznie planów tych nie zrealizowano. Por. Posiedzenie Zakładu Języka Polskiego 10 XI 1970 r., [w:] Protokoły z posiedzeń Zakładu Języka Polskiego Instytutu Filologii Polskiej UG, rękopis w zbiorach Zakładu Współczesnego Języka Polskiego, s. 5.
[12] H. Górnowicz, Zespół Onomastyczny przy Uniwersytecie Gdańskim, „Onomastica” XIX, z. 1–2, 1974, s. 337–341 (wersja niemiecka Das Namenkundliche Forschungskollektiv an der Uniwersität Gdańsk, Namenkundliche Informationen, 1973, H. 22, s. 32–35; wersja francuska w „Onoma“, XVII, 1972–1973, s. 376–381). Por. też tegoż, Przedmowa, [w:] E. Breza, Toponimia powiatu kościerskiego, Gdańsk 1974, s. 5–7. Por. też tegoż, Badania językoznawcze ośrodka gdańskiego (referat wygłoszony w Komitecie Językoznawstwa PAN w dniu 22 II 1977 r.), maszynopis w zbiorach Zakładu Współczesnego Języka Polskiego.
[13] Są to prace: E. Brezy (dotycząca powiatu kościerskiego), J. Tredera (powiatów puckiego i wejherowskiego), H. Górnowicza (Powiśla Gdańskiego), Haliny Bugalskiej (powiatów tczewskiego i gdańskiego), Ewy Jakus-Dąbrowskiej (świeckiego), Aleksandry Belchnerowskiej (kołobrzeskiego i koszalińskiego), Witolda Iwickiego (słupskiego), Marii Biolik (ostródzkiego), Krystyny Makowskiej (kartuskiego), Genowefy Surmy (bytowskiego), Mirosławy Michalczyk (lęborskiego). Po śmierci H. Górnowicza powstała (pod kierunkiem E. Brezy) Toponimia powiatu tucholskiego Małgorzaty Milewskiej.
[14] E. B[reza], Kronika. Ważniejsze wydarzenia z zakresu językoznawstwa polonistycznego w Gdańsku w okresie 1 X 1989–31 XII 1993, ZNWH UG Pr J, 1994, nr 19–20, s. 204.
[15] M. Widernik, op. cit., s. 16; A. Bukowski, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w roku akademickim 1956/57 (Z przemówienia inauguracyjnego Rektora w dniu 1.X.1957), GZH I, WSP w Gdańsku, Gdańsk 1958, s. 100; Wyższa Szkoła Pedagogiczna, GZH 1–2, WSP w Gdańsku, Wydział Humanistyczny, Gdańsk 1959, s. 225.
[16] H. Dwilewicz, Przegląd najważniejszych wydarzeń w rozwoju Zakładu Metodyki Nauczania Literatury i Języka Polskiego, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Językoznawcze” 14, s. 39–44.
[17] J. S. Kałużyński, Wykaz publikacji Profesora Leszka Moszyńskiego, [w:] Tematy. Księga jubileuszowa w 70. rocznicę urodzin Profesora Leszka Moszyńskiego, Gdańsk 1998, s. 34–57.
[18] H. Galus, op. cit., s. 105.
[19] Ibid., s. 106.