Inne nazwy własne

Zarządzenie to ‘oficjalne polecenie wydane przez zwierzchnika lub instytucję nadrzędną’ i ‘akt prawny wydany przez władze wykonawcze określający sposób wykonania ustawy’ (Słownik języka polskiego PWN) lub ‘rozkaz, rozporządzenie; pismo zawierające czyjeś (ustawowe) polecenie’ (Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego). Jest to nazwa pospolita, którą zazwyczaj zapisujemy małą literą (najnowsze zarządzenie szefa, ostatnie zarządzenie ministra będzie miało wpływ na budżet). Wielką literę możemy zastosować jedynie, gdy mamy do czynienia z oficjalnym tytułem dokumentu, który został sporządzony przez odpowiednią instytucję, np. Zarządzenie nr 302/2015 Wojewody Pomorskiego z dnia 30 grudnia 2015 r. w sprawie powołania Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej. Wynika to z zasady, że wielką literą piszemy pierwszy wyraz w jedno- i wielowyrazowych tytułach utworów literackich i naukowych, w tytułach dzieł sztuki, zabytków językowych, odezw, deklaracji, ustaw, akcji charytatywnych i porządkowych i operacji wojskowych (Zasady pisowni i interpunkcji, PWN, [[73] 18.16.)

Magdalena Buchowska

Nie, jest to forma niepoprawna. Według Słownika języka polskiego PWN berlinka to: 1. «niewielka, kryta barka rzeczna», 2. «dawny podróżny, resorowany pojazd konny», 3. «dawna srebrna moneta pruska». Nie ma tu więc mowy o mieszkance Berlina. Poprawną formą jest w tym wypadku berlinianka (por. Słownik języka polskiego PWN).

Magda Buchowska

Poprawne określenia to lęborczanin i lęborczanka. Taką formę rejestruje m.in. Nowy słownik ortograficzno-gramatyczny pod red. prof. Ireny Kamińskiej-Szmaj (Wydawnictwo Europa, 2005). Słownik języka polskiego PWN nie rejestruje żadnego określenia dotyczącego mieszkańców Lęborka, można jednak odwołać się do analogii do nazwy miasta Malbork i rejestrowanego przez ten słownik nazwy mieszkańca malborczanin.

Formą lęborczanin posługują się też na co dzień mieszkańcy Lęborka (por. fora internetowe), władze miasta (por. portal internetowy miasta) oraz lokalne media (por. Dziennik Bałtycki).

Magda Buchowska

Poprawna forma to Belg. W znaczeniu ‘obywatel Belgii’ rejestruje ją Wielki słownik ortograficzny PWN. To samo słowo zapisane małą literą (belg) oznacza konia pociągowego, zwanego inaczej brabansonem (por. Słownik języka polskiego PWN; nazwa pochodzi od jednego z regionów Belgii).

Magda Buchowska

Szkoła średnia to nazwa pospolita, a nie nazwa własna tej szkoły, więc wyrażenie szkoła średnia powinniśmy zapisywać małą literą: szkoła średnia w Solcu nad Wisłą.

Aleksandra Wysińska

Wyrażenie szkoła kadetów powinno być pisane małymi literami, jeśli chodzi o typ szkoły, natomiast wielkimi, jeśli jest to nazwa własna konkretnej placówki. W wypadku szkoły założonej przez Stanisława Leszczyńskiego wyrażenie to odnosi się zapewne do placówki we francuskim Lunéville – L’Ecole de Cadet. Nazwa ta była różnorodnie tłumaczona na język polski, używano określeń Szkoła Rycerska, Akademia z Lunéville Stanisława Leszczyńskiego lub właśnie Szkoła Kadetów, która to nazwa jest najwierniejszym tłumaczeniem francuskiego pierwowzoru. Wydaje się zatem, że w przytoczonym zdaniu wyrażenie Szkoła Kadetów powinno być napisane wielkimi literami, choć użycie małych liter też nie byłoby błędem, tyle ze zdanie informowałoby wówczas tylko o typie szkoły, a nie o jej nazwie.

Paulina Osak

Zgodnie z regułą 18.27.1 Zasad pisowni wielką literą zapisujemy nazwy jednostek wojskowych traktowanych jako nazwy własne. Rumuńska Armia Ludowa to nazwa sił zbrojnych Rumunii w okresie socjalizmu. Wyrażenie to zapisujemy zatem dużymi literami.

Przytoczony kryptonim należy rozpocząć dużą literą. Wynika to z analogii do nazw operacji wojskowych, które, jak podaje Wielki słownik ortograficzny PWN, należy pisać wielką literą (porównaj np. Pustynna burza). Użycie cudzysłowu w wypadku kryptonimów nie jest jednoznacznie unormowane. Jednak, biorąc pod uwagę długość tej nazwy, zalecone byłoby jej wydzielenie cudzysłowem, aby była ona czytelna dla odbiorców opowiadania.

Paulina Osak

Zgodnie z regułą 20.10. Zasad pisowni nazwy wytworów przemysłowych, m.in. papierosów, zapisujemy małymi literami, piszemy zatem Palił carmeny, caro. Natomiast zgodnie z regułą 18.31. wielką literą zapisujemy nazwy firm, marek i typów wyrobów przemysłowych, napiszemy więc Palił papierosy marki Carmen i Caro.

Słowniki języka polskiego oraz słowniki ortograficzne nie notują tego wyrazu, jednak jest on często spotykany w tekstach religijnych. Beniamin był najmłodszym synem Jakuba i Racheli, a jego potomkowie wraz z potomkami pozostałych jedenastu synów Jakuba stworzyli dwanaście plemion Izraela.

Zgodnie z regułą [66] Zasad pisowni polskiej, która mówi, że nazwy członków narodów, ras i szczepów zapisujemy wielką literą, powinniśmy zatem pisać tę nazwę dużą literą: Beniaminici. Wszystkie 20 przykładów użycia tego wyrazu w różnych przypadkach gramatycznych, które znajdziemy w Narodowym Korpusie Języka Polskiego, też zostało zapisanych dużą literą.

Małą literą – jak podają słowniki – piszemy natomiast nazwę lewita ‘przedstawiciel jednej z grup kapłańskich, wywodzących się z pokolenia Lewiego’. Jednak w znaczeniu ‘przedstawiciel pokolenia Lewiego’ powinno się i tę nazwę zapisywać dużą literą, np. Pokolenia Judy, Beniaminici i Lewici mogli być nazywani Judejczykami gdyż zamieszkiwali Królestwo Judy.

Żaklina Kamińska

Ewa Rogowska-Cybulska

Pisownia tego wyrażenia zależy od intencji piszącego. Jeśli ma on na myśli operę, którego autorem jest Stanisław Moniuszko, to powinien napisać Straszny dwór (zgodnie z zasadą pisowni tytułów tylko pierwszy człon piszemy wielką literą). Jeżeli natomiast chodziłoby o zajazd/ hotel/ kawiarnię, to oba wyrazy napiszemy wielką literą (Straszny Dwór).

Milena Żołnowska

Podany tytuł ma wprawdzie charakter zwyczajowy, ale jest tytułem, a w tytułach tylko pierwszy wyraz zapisujemy wielką literą. Podany w pytaniu zapis jest zatem poprawny.

Nicole Wesołowska

W tytułach gazet, czasopism, cykli wydawniczych oraz w nazwach wydawnictw seryjnych według zasady [85] Słownika ortograficznego PWN wielką literą piszemy wszystkie wyrazy, z wyjątkiem przyimków i spójników występujących wewnątrz tych nazw.

W podtytułach czasopism oraz w tytułach jednorazowych dodatków, decyzją Rady Języka Polskiego z 21 maja 2002 roku (zmodyfikowaną 23 marca 2009 roku), wielką literą pisze się człon pierwszy, a pozostałe zaś – małą.

Poprawny zapisem będzie zatem: Okolice. Rocznik etnograficzny.

Elżbieta Benkowska

Oryginalny tytuł zbioru tekstów autorstwa Jana Chryzostoma Paska to po prostu Pamiętniki. Dlatego poprawnie powinno się pisać „Pamiętniki” Paska, tak jak np. „Krzyżacy” Sienkiewicza. Wynika to z zasady, że wielką literą piszemy pierwszy wyraz w jedno- i wielowyrazowych tytułach utworów literackich i naukowych (Zasady pisowni i interpunkcji, PWN, [[73] 18.16.). Słowo pamiętnik oznacza jednak również gatunek literacki, a nazwę pospolitą pamiętnik powinno się pisać małą literą. Gdy zatem mamy na myśli gatunek literacki, należy stosować drugą wersję poprawnego zapisu, tj. pamiętniki Paska, tak jak np. wiersze Szymborskiej.

Magdalena Buchowska

Zgodnie z Zasadami pisowni i interpunkcji PWN ([113] 20.14.), nazwy urzędów, władz, instytucji, organizacji, zakładów używane w znaczeniu nazw pospolitych piszemy małą literą. Wyrażenie ogród zoologiczny jest nazwą pospolitą. Wielkimi literami można by ją zapisać jedynie wówczas, gdyby była to oficjalna nazwa konkretnego zakładu. Oficjalną nazwą gdańskiego zoo jest jednak Miejski Ogród Zoologiczny „Wybrzeża”, zapis wyrażenia podanego w pytaniu wielkimi literami nie ma więc uzasadnienia. Piszemy zatem: ogród zoologiczny w Oliwie.

Magdalena Buchowska

W Narodowym Korpusie Języka Polskiego można znaleźć 598 wyników dla wersji zakończonej na ‑u, w znaczeniu nazwy firmy lub drużyny siatkówki przez nią sponsorowanej. Forma Zelemera występuje zaś stukrotnie, również w odniesieniu i do firmy, i do drużyny, ale też jako marka artykułów gospodarstwa domowego. W mojej opinii rozbieżność w odmianie wynika z faktu, iż nazwa ta brzmi jak niemieckie nazwisko, np. Zepter czy Zanussi, a mało kto zdaje sobie sprawę, że Zelmer to skrótowiec utworzony od wyrażenia Zakłady Elektromechaniczne Rzeszów. Nie mogąc jednak rozstrzygnąć, która forma jest poprawna, postanowiłam sprawdzić u źródła. W odpowiedzi otrzymałam informację, iż sam Zelmer w odniesieniu do firmy stosuje formę Zelmeru, zaś gdy chodzi o markę – Zelmera, np. odkurzacze z Zelmeru, ale odkurzacze Zelmera.

Elżbieta Benkowska

Tak, taka pisownia jest poprawna. W jedno- i wielowyrazowych tytułach utworów literackich i naukowych wielką literą zapisujemy tylko pierwszy wyraz, np. Ziemia obiecana, Fizyka ciała stałego. Od tej reguły istnieją wprawdzie pewne wyjątki – wielkimi literami zapisujemy nazwy takie, jak: Stary Testament, Nowy Testament, Magna Charta Libertatum, Pismo Święte, Biblia Tysiąclecia oraz tytuły ksiąg biblijnych – ale Psałterz floriański do tych wyjątków nie należy.

Natalia Wyrwicka

W tej sytuacji wszystko zależy od intencji piszącego. Jeśli ma na myśli konkretny dział, którego nazwą własną jest Dział Zaopatrzenia, to – jak wszystkie nazwy własne – należy zapisać ją wielkimi literami. Jeśli zaś chodzi po prostu o dział firmy, który nie ma oficjalnej nazwy lub brzmi ona inaczej niż Dział Zaopatrzenia i używamy tego sformułowania potocznie, powinno ono zastać zapisane małymi literami.

Teresa Topolska

Taka pisownia nie jest poprawna. Zgodnie z zasadą dotyczącą pisowni tytułów książek tylko pierwszy wyraz pisany jest w nich wielką literą, chyba że na kolejnych miejscach występują nazwy własne (np. Pan Tadeusz). To znaczy, że tytuły książek, podobnie jak tytuły artykułów, filmów, programów telewizyjnych i piosenek, zapisujemy jak zdania: wielką literę stawiamy tylko na początku tytułu i w występujących w nim nazwach własnych. Prawidłowym zapisem tytułu książki jest Dyktatura gender. Wyrażenie „Dyktatura Gender” mogłoby być natomiast tytułem czasopisma, ponieważ w tytułach czasopism wielką literą piszemy wszystkie wyrazy z wyjątkiem przyimków i spójników występujących wewnątrz tytułu.

Mariola Sójka

Poprawny zapis to „Poradnik laryngologiczny” lub „Poradnik Laryngologiczny”, w zależności od tego, do czego odnosi się wyrażenie, którego dotyczy pytanie. Drugi człon tego wyrażenia piszemy małą literą, gdy chodzi o tytuł książki, zgodnie z zasadą, że w tytułach książek, broszur itp. wielką literą piszemy tylko pierwszy wyraz (wyjątek stanowią oczywiście wchodzące w skład tych tytułów nazwy własne). Natomiast jeśli „Poradnik Laryngologiczny” to nazwa czasopisma, wtedy oba człony powinny rozpoczynać się wielkimi literami. Wynika to z zasady, że w tytułach gazet, czasopism i cykli wydawniczych oraz w nazwach wydawnictw seryjnych wielką literą piszemy wszystkie wyrazy (z wyjątkiem przyimków i spójników występujących wewnątrz tych nazw).

Monika Pohoryłko

Anna Ślusarska

Aby odpowiedzieć na pytanie dotyczące zapisu powyższego wyrażenia wielką lub małą literą, należy wyjaśnić znaczenie słowa projekt. Według Słownika języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego projekt to ‘plan działania; wstępna wersja czegoś; dokument zawierający obliczenia, rysunki itp. dotyczące wykonania jakiegoś obiektu lub urządzenia’. Zapisując nazwę projektu edukacyjnego, należy zatem skorzystać z reguły [73], mówiącej, że „Wielką literą piszemy pierwszy wyraz w jedno- i wielowyrazowych tytułach utworów literackich i naukowych (np. książek, rozpraw, artykułów, wierszy, pieśni, piosenek, filmów, sztuk teatralnych), w tytułach ich rozdziałów, w tytułach dzieł sztuki, zabytków językowych, odezw, deklaracji, ustaw, akcji charytatywnych i porządkowych, operacji wojskowych”. Według tej reguły w nazwach projektów edukacyjnych wielką literą piszemy tylko pierwszy wyraz, zarówno wówczas, gdy chodzi o tytuł dokumentu, jak i pewne działania (jak w wypadku akcji charytatywnych i porządkowych). W nazwie projektu można też zastosować cudzysłów bądź też kursywę, których celem jest wyróżnienie nazwy własnej projektu. Zatem poprawny zapis to: projekt edukacyjny „Zapraszamy do naszej dzielnicy”.

Słownik języka polskiego PWN oraz Wielki słownik ortograficzny PWN podają zgodnie, że Sybirak to ‘w czasach carskich lub w okresie Związku Radzieckiego: więzień wywieziony na Syberię lub zesłaniec na Syberię’ też ‘były więzień lub zesłaniec’, natomiast Sybirak to ‘mieszkaniec Syberii’. Encyklopedia PWN podaje ponadto, że sybiracy to „grupa zesłańców politycznych w głąb Rosji, którzy powrócili do Królestwa Polskiego po amnestii w 1857 roku”, a Związek Sybiraków to „organizacja kombatancka, utworzona w Katowicach w 1926 roku (W 1928 r. przyjęła charakter ogólnopolski)”.

Zatem pisownia rzeczownika s/Sybirak zależna jest od jego znaczenia.

Justyna Rozmiarek

Słowniki języka polskiego podają tylko pisownię tego wyrazu małą literą: góral, jednak nie wszyscy normatywiści zgadzają się, że to jedyna poprawna forma. Powołam się na wypowiedź prof. Mirosława Bańko odnośnie do powyższego zagadnienia:     

„Wprawdzie większość słowników polskich – w tym Wielki słownik ortograficzny PWN – ma wyłącznie hasło góral, ale z ogólnych przepisów dotyczących pisowni nazw etnicznych można wywieść pisownię Góral, gdy chodzi o rdzennego mieszkańca północnej części Karpat Zachodnich (analogicznie do zapisu wielką literą nazw takich jak Kaszubi czy Podhalanie). Jerzy Krzyszpień, który poświęcił temu zagadnieniu cały artykuł (Język Polski, 2010, nr 2), zwraca uwagę na niekonsekwencje w pisowni w literaturze przedmiotu i apeluje o jej ujednolicenie, proponując następujące hasło słownikowe swojego autorstwa jako możliwy wzór:

góral ‘rdzenny mieszkaniec gór, człowiek wywodzący się z rdzennej ludności zamieszkującej góry’: górale andyjscy, górale Atlasu, górale Karpat Wschodnich (Bojkowie, Huculi, Łemkowie), górale kaukascy.

Góral ‘mieszkaniec północnej części Karpat Zachodnich’: Górale, Górale polscy, Górale słowaccy, Górale spod Nowego Targu. Połączenia: Górale Babiogórscy (Babiogórcy) ‘grupa Górali zamieszkująca północne stoki Babiej Góry’, Górale Podhalańscy (Podhalanie) ‘grupa Górali zamieszkująca Podhale’, Górale Śląscy ‘grupa Górali zamieszkująca Beskid Śląski i Morawsko-Śląski w historycznych granicach Śląska’, Górale Żywieccy ‘grupa Górali zamieszkująca dorzecze Soły na południe od grzbietu Beskidu Małego’”.

Należy zatem wnioskować, że pisząc góral, mamy na myśli mieszkańca gór, człowieka wywodzącego się z ludności zamieszkującej góry, natomiast pisząc Góral, myślimy o mieszkańcu konkretnego regionu górskiego.

Justyna Rozmiarek

Według zasad pisowni polskiej dużą literą piszemy nazwy firm, marek i typów wyrobów przemysłowych, tak więc zapis chłodziarka „Pamir”, wykładzina „Relaks”, pralka „Wijatka” jest poprawny. Istnieje też możliwość zapisu bez cudzysłowu: chłodziarka marki Pamir, wykładzina marki Relaks, pralka marki Wijatka.

Kateryna Razgonova

Pisownia słowa akt w wyrażeniu wręczenie aktu nadania imienia... zależy od intencji, w jakiej użyjemy tego wyrażenia:

– akt nadania imienia jest nazwą pospolitą, tj. nazwą rodzaju dokumentu, który jest wręczany, więc obowiązują reguły pisowni wyrazów pospolitych – małą literą (wręczenie aktu nadania imienia...);

– Akt nadania imienia jest nazwą własną, tj. tytułem dokumentu potwierdzającego proces nadania imienia pewnej instytucji czy organizacji, więc obowiązują reguły pisowni tytułów dokumentów, takie same jak reguły pisowni tytułów książek, rozpraw, artykułów, wierszy, pieśni, piosenek itp. – pierwszy człon wielowyrazowego tytułu piszemy dużą literą (wręczenie Aktu nadania imienia...).

Wydaje się, że w wypadku nadawania imienia (np. instytucji) kładzie się nacisk ogólnie na rodzaj aktu, bardziej prawdopodobny i uzasadniony jest więc zapis małymi literami: wręczenie aktu nadania imienia… (np. wręczenie aktu nadania imienia Szkole Podstawowej nr 1 w Grodzisku).

Kateryna Razgonova

Poprawny jest pierwszy zapis. Wynika to z zasady [73] Zasad pisowni zawartych w Wielkim słowniku ortograficznym PWN, według której wielką literą piszemy pierwszy wyraz w jedno- i wielowyrazowych tytułach m.in. odezw i deklaracji. List, o którym mowa, nie uzyskał wprawdzie tytułu w momencie swojego powstania, jednak odnosząc się do niego w późniejszym czasie, przyjęło się go określać jako List 34 (z powodu liczby sygnatariuszy), a tym samym nadano mu tytuł. W pozostałych kontekstach, gdy wyraz list występuje nie jako tytuł konkretnego dokumentu, ale jako wyraz pospolity, z punktu widzenia polskiej ortografii poprawny jest oczywiście zapis małymi literami.

Natalia Klajman

Tak, ten zapis jest poprawny, ponieważ Wielka encyklopedia powszechna jest tytułem książki, a w tytułach książek wielką literą piszemy tylko pierwszy wyraz, np. Poradnik działkowca, Wielki słownik poprawnej polszczyzny, Uniwersalny słownik języka polskiego.

Należy tę nazwę zapisać w następujący sposób: Eugenia pod Ukoronowanym Lwem. Do zapisywania tej nazwy stosujemy regułę, według której wielką literą piszemy nazwy indywidualne (jednostkowe) urzędów, władz, instytucji, szkół, organizacji, towarzystw, nazwy zespołów muzycznych, artystycznych i sportowych, a występujące w tych nazwach przyimki, spójniki, wyrażenia imienia, pod wezwaniem, na rzecz, do spraw, numer, przeciwko itp. piszemy małą literą, np. Teatr im. Wandy Siemaszkowej, Szkoła Podstawowa im. Bolesława Chrobrego.

Piotr Bednarczyk

Według Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny pod red. Andrzeja Markowskiego poprawną formą nazwy mieszkańca starożytnej Scytii jest Scyta. Model nazw mieszkańców zakończonych w mianowniku liczby pojedynczej rodzaju męskiego na ‑a jest wprawdzie w polszczyźnie nieliczny, jednak niektóre nazwy do niego należą, por. Szerpa (lm Szerpowie), Samojeda (lm Samojedzi), Aria (lm Ariowie), też Kaszuba lub Kaszub (lm Kaszubi),

Jak podają słowniki języka polskiego i poprawnej polszczyzny, nazwy te w liczbie pojedynczej brzmią Łemko i Bojko.

Agnieszka Tańska

Poprawny zapis to: Wielki Jubileusz Roku 2000 – zgodnie z zamieszczoną w Zasadach pisowni ogólną regułą, że wielką literą piszemy nazwy imprez międzynarodowych lub krajowych, którym organizatorzy chcą nadać specjalny tytuł. Jeszcze dokładniej problem pisowni tego typu nazw regulują Zasady pisowni słownictwa religijnego, zatwierdzone przez Radę Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk 7 maja 2004 r. Mówią one, że jednostkowe nazwy obchodów, rocznic i jubileuszy piszemy dużymi litrami, np. Światowy Dzień Młodzieży, Rok Święty, Rok Jubileuszowy.

Łukasz Kolenda

Pisownia tego wyrażenia zależy od tego, czy mamy do czynienia z nazwą własną, odnoszącą się w tej właśnie formie do konkretnej organizacji tego typu w konkretnej szkole, czy też z wyrażeniem pospolitym. W pierwszym wypadku poprawna jest pisownia obu członów wielkimi literami. Jak jednak pisze Mirosław Bańko w Poradni Językowej PWN, ponieważ w szkołach zazwyczaj działa tylko jeden taki samorząd, pisownia małymi literami nie stałaby się źródłem nieporozumienia.

Aleksandra Mieczkowska

W tytułach gazet, czasopism i cykli wydawniczych oraz w nazwach wydawnictw seryjnych wielką literą piszemy wszystkie wyrazy (z wyjątkiem przyimków i spójników występujących wewnątrz tych nazw). Zatem poprawny zapis nazwy tego czasopisma to: Przyjaciel Straży Ogniowej.

Justyna Jans

Pisownię nazw samolotów reguluje ta sama zasada, która dotyczy również nazw innych wyrobów przemysłowych, np. samochodów, motocykli, rowerów, aparatów radiowych i telewizyjnych, aparatów fotograficznych, zegarków. Mówi ona, że wielką literą piszemy nazwy marek, a więc w tym wypadku modeli samolotów, małą zaś nazwy konkretnych wyrobów tej marki, czyli w tym wypadku konkretnych samolotów. Zgodnie z tą zasadą piszemy zatem Leciał samolotem Mosquito PR-Mk9, ale Leciał mosquito PR-Mk9. O tym, że symbole literowe również w tym drugim wypadku zapisujemy dużymi literami, pisze Jerzy Bralczyk, odpowiadając w Poradni Językowej PWN na pytanie dotyczące pisowni nazwy Ford Focus RS WRC, por.: „A literki i cyferki, które są rzadko używane przy nazywaniu konkretnego egzemplarza, piszemy zawsze tak samo...”.

W Wielkim słowniku ortograficznym PWN odnotowana jest tyko jedna wersja pisowni tego wyrażenia: Krwawa Mary (zob. http://sjp.pwn.pl/so/Krwawa-Mary;4455280.html). Jednak reguła ortograficzna dotycząca pisowni różnego rodzaju wyrobów przemysłowych mówi, że nazwy takich wyrobów, m.in. napojów, używane jako nazwy pospolite konkretnych przedmiotów, a nie jako nazwy marek i typów, piszemy małą literą, np. kryniczanka, ustronianka, napoleon (= koniak), tokaj, wyborowa (= wódka). Zatem zgodnie z tą regułą powinniśmy pisać Piliśmy krwawą mary, ale koktajl alkoholowy o nazwie Krwawa Mary. Jan Grzenia z Poradni Językowej PWN zauważa jednak, że w praktyce niełatwo odróżnić użycie nazw typu Krwawa Mary, Pan Tadeusz, Johnnie Walker jako własnych od ich użycia pospolitego. Jego zdaniem bezpieczniejsze jest zatem stosowanie zapisu wielką literą w wypadku liczby pojedynczej, oczywiste zaś jest użycie małej litery w wypadku liczby mnogiej. Ale z drugiej strony autor tej porady pisze: „skoro jednak reguła powiada, że wyrazy pochodzące od nazw własnych, a oznaczające konkretne przedmioty, należy pisać małymi literami, lepiej będzie stosować ją konsekwentnie niż odstępować od niej w imię niejasnych kryteriów”.

Zapis powinien być następujący: Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 5, zgodnie z regułą, że wielką literą piszemy nazwy indywidualne (jednostkowe) urzędów, władz, instytucji, szkół, organizacji, towarzystw, nazwy zespołów muzycznych, artystycznych i sportowych, a  występujące w tych nazwach przyimki, spójniki, wyrażenia imienia, pod wezwaniem, na rzecz, do spraw, numer, przeciwko itp. piszemy małą literą, np. Szkoła Podstawowa nr 105 w Warszawie.

Piotr Bednarczyk

Małymi literami piszemy wyrażenie uniwersytet trzeciego wieku wtedy, gdy mamy na myśli ogólnie placówkę oświatową, która prowadzi działalność dydaktyczną wśród osób w podeszłym wieku, np. Początki ruchu uniwersytetów trzeciego wieku sięgają 1972 r. Natomiast wielkimi literami należy pisać to wyrażenie wówczas, gdy stanowi ono nazwę własną lub część nazwy własnej, np. Uniwersytet Trzeciego Wieku w Wejherowie, Uniwersytet Trzeciego Wieku w Białymstoku, Gdański Uniwersytet Trzeciego Wieku, Jagielloński Uniwersytet Trzeciego Wieku.

Aneta Kulwikowska

Dominika Bogdańska

Oktawia Czechowska

Aneta Wadowska

Zgodnie z regułą podaną w Zasadach pisowni pierwszy wyraz w jedno- i wielowyrazowych tytułach dzieł sztuki piszemy wielką literą, zatem wyraz Pieta jako tytuł dzieła sztuki (rzeźba Michała Anioła powstała w latach 1498–1500, znajdująca się w Bazylice Świętego Piotra w Rzymie) zapiszemy od dużej litery.

Natomiast jak podaje Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego, wyraz pospolity pieta ‘motyw w sztuce, przedstawienie Matki Boskiej trzymającej na kolanach martwego Jezusa Chrystusa’ piszemy od małej litery.

Milena Starczewska

Aneta Kulwikowska

Według zasad ortografii języka polskiego w tytułach utworów muzycznych wyraz, który jest nazwą gatunkową utworu, piszemy małą literą, np. symfonia Pastoralna, nokturn Es-dur, sonatina a-moll, IX symfonia Beethovena, sonata Księżycowa. Zgodnie z tą zasadą powinniśmy więc pisać: marsz Żałobny Chopina, przyjęła się jednak pisownia Marsz żałobny. Uzasadniona jest także często stosowana pisownia marsz żałobny – jako nazwa pewnej odmiany marsza, czyli wyrażenie pospolite, por. np. wyrażenie marsz żałobny z sonaty b-moll Fryderyka Chopina.

Jeśli jest to tytuł konkretnego dokumentu dla konkretnego wydziału, to nazwa tego dokumentu powinna być zapisana w następujący sposób: Książka ewidencji szkoleń Wydziału Remontów. Jeśli natomiast wyrażenie to odnosi się do typu dokumentu, wszystkie wyrazy zapiszemy małymi literami: książka ewidencji szkoleń wydziału remontów.

Alicja Chrzanowska

Nie. Zarówno hurricany, jak i messerschmitty wystąpiły w tym zdaniu jako nazwy konkretnych samolotów, nie oznaczają marki, nie są więc nazwami własnymi. Należy zatem pisać te wyrazy małymi literami, podobnie jak np. nazwę ford w zdaniu Jechał fordem.

Jacek Dzięgielewski

Jacek Dzięgielewski

Należy tę nazwę zapisać w następujący sposób: Eugenia pod Ukoronowanym Lwem. Do zapisywania tej nazwy stosujemy regułę, według której wielką literą piszemy nazwy indywidualne (jednostkowe) urzędów, władz, instytucji, szkół, organizacji, towarzystw, nazwy zespołów muzycznych, artystycznych i sportowych, a występujące w tych nazwach przyimki, spójniki, wyrażenia imienia, pod wezwaniem, na rzecz, do spraw, numer, przeciwko itp. piszemy małą literą, np. Teatr im. Wandy Siemaszkowej, Szkoła Podstawowa im. Bolesława Chrobrego.

Piotr Bednarczyk

Skrót od wyrazu generał wchodzący w skład indywidualnej nazwy instytucji zapisujemy małą literą, zgodnie z zasadą, że nazwy godności występujące w nazwach własnych należy pisać dużą literą, a ich skróty – małą, por. ul. Generała Sikorskiego, ale ul. gen. Władysława Sikorskiego; ul. Świętego Jana, ale ul. św. Jana. Piszemy więc Zespół Szkół im. Generała Ludwika Michała Paca, ale Zespół Szkół im. gen. Ludwika Michała Paca.

Joanna Fijas

Pisownia tego wyrażenia uzależniona jest od kontekstu, w którym chcemy go użyć. Jeżeli mamy na myśli konkretną komórkę instytucji, jej nazwę własną powinniśmy zapisać  wielkimi literami: Zakładowa Komisja Socjalna. Jeśli jednak chodzi nam o typ instytucji w znaczeniu pospolitym, powinniśmy napisać: zakładowa komisja socjalna.

Magdalena Basińska

Tytuły ustaw przytaczane w pełnym brzmieniu pisze się jak tytuły książek, a więc pierwszy wyraz piszemy wielką literą, a pozostałe – małymi literami, w związku z czym nazwa ustawy, której dotyczy pytanie, powinna być zapisana następująco: Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim. Natomiast nazwy skrócone, przywoływane w znaczeniu potocznym, zapisujemy małą literą, np. ustawa o nieletnich, ustawa funduszowa, ustawa o funduszu sołeckim.

Magda Paśko

Jeśli w pierwszym zdaniu tekstu została użyta nazwa własna, np. Przedszkole Samorządowe w Płocku, to wyraz przedszkole występujący samodzielnie w dalszej części tego samego tekstu należy zasadniczo pisać małą literą, jako rzeczownik pospolity. Jednak można go również zapisywać dużą literą, stanowi bowiem skróconą nazwę instytucji. Obie wersje ortograficzne (zapis małą i wielką literą) są zatem poprawne.

Magdalena Behounkowa

Nazwę tę zapisujemy następująco: medal „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”, ponieważ nazwy własne orderów i odznaczeń piszemy wielkimi literami. Jak w wypadku innych wielowyrazowych nazw własnych małą literą piszemy jedynie występujące wewnątrz tych nazw spójniki i przyimki, a więc również przyimek wśród.

Justyna Michalska

Jest to tytuł utworu, więc zgodnie z zasadami pisania wszelkich tytułów powinniśmy pierwszy jego człon zapisać wielką literą, a kolejne człony – małymi. Przy zapisywaniu tego tytułu należy jednak uwzględnić jeszcze jedną regułę ortograficzną. Mianowicie niektóre wyrazy należące do słownictwa religijnego piszemy wielkimi literami, aby wyrazić szacunek dla pojęć, które nazywają.

Tak jest w wypadku przymiotu boskiego, jakim jest Miłosierdzie Boże. W związku z tym poprawny zapis to Koronka do Miłosierdzia Bożego.

Małgorzata Tenderenda

Odpowiedź: W nazwach własnych urzędów, instytucji, organizacji itp. zapisujemy dużymi literami wszystkie człony oprócz zawartych w tych nazwach przyimków. Zatem nazwę, której dotyczy pytanie, należy zapisać następująco: Komisja Doskonalenia Zawodowego przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Warszawie.

Daria Lewicka

Obie formy są poprawne, ale wybór małych lub dużych liter zależy od kontekstu. Mając na myśli znaczenie pospolite tego wyrażenia (które w tym zdaniu jest bardziej prawdopodobne), powinniśmy pisać koło odczytowe. Zapis wielkimi literami – Koło Odczytowe – będzie poprawny tylko wtedy, gdyby z szerszego kontekstu wynikało, że jest to nazwa własna konkretnego koła.

Małgorzata Tenderenda

Ważny jest tu kontekst. Zasady pisowni podają, iż wielowyrazowe nazwy własne przedsiębiorstw i lokali zapisujemy wielką literą, toteż w funkcji nazwy własnej zapis ten jest poprawny. Jednak jeśli kontekst mówi nam, że gabinet stomatologiczny to jedynie nazwa gatunkowa lokalu, a nie pełna nazwa przedsiębiorstwa,  wtedy zapiszemy to wyrażenie małą literą. Pamiętajmy także, by w takim wypadku odmienić imię i nazwisko właścicielki, tj. podać je w dopełniaczu, a więc: gabinet stomatologiczny Anny Nowak.

Joanna Niewiadomska

Jak podaje Wielki słownik ortograficzny PWN pod redakcją Edwarda Polańskiego, obydwa człony nazwy Żandarmeria Wojskowa powinny być zapisane od wielkich liter. Zasada ta jest zgodna z regułą ortograficzną nr 84, zawartą w podanym słowniku, według której: „Nazwy indywidualne (jednostkowe) urzędów, władz, instytucji, szkół, organizacji, towarzystw (…) piszemy dużą literą”.

Ewelina Lechocka

Polskie przepisy ortograficzne nie określają jednoznacznie, jak poprawnie zapisywać wyrażenie święta wielkanocne. Według prof. Mirosława Bańki zapisu wielką literą możemy używać ze względów grzecznościowych lub uczuciowych. Dopuszczalne jest również zapisanie świąt wielkanocnych małą literą. Nie należy jednak łączyć obydwu możliwości zapisu, czyli pisania jednego członu małą, a drugiego dużą literą.

Agnieszka Felczak

Jak podają zasady pisowni, nazwy indywidualne (jednostkowe) urzędów, władz, instytucji, organizacji, towarzystw itp. zapisujemy wielkimi literami, pamiętając o spójnikach czy przyimkach, które wewnątrz tych nazw zapisujemy małą literą.

Poprawny będzie zatem zapis: Zespół ds. Ewaluacji Pracy Szkoły oraz Zespół Samokształceniowy Przedmiotów Ścisłych, są to bowiem oficjalne i jednostkowe nazwy struktur organizacyjnych, ponadto mowa tu o konkretnych zespołach, nie zaś o ogóle powoływanych zespołów, na przykład w mieście czy województwie (wówczas pisalibyśmy: zespoły ds. ewaluacji pracy szkoły, zespoły samokształceniowe przedmiotów ścisłych).

Monika Matusiak

Jeśli jest to tytuł dokumentu, to do jego zapisania stosujemy tę samą regułę co przy zapisywaniu tytułów książek. Pierwszy człon tej nazwy zapisujemy zatem wielką literą, a pozostałe człony – małymi literami: Zakładowy regulamin pracy. Jeśli natomiast wyrażenie to nie odnosi się do konkretnego dokumentu, to wszystkie jego człony zapisujemy małymi literami, np. Takich informacji należy szukać w zakładowych regulaminach pracy.

Dominika Kaleta

Oba człony tego wyrażenia piszemy małą literą, bo zgodnie z zasadami pisowni nazwy zwyczajów i imprez piszemy małymi literami, chyba że organizatorzy imprezy chcą nadać jej specjalny tytuł, np. XX Wigilia Charytatywna Radia Łódź, XXI Wigilia Ułanów i Poetów w Lublinie, V Gminna Wigilia w Lubniewicach. Wigilie klasowe nie mają chyba jednak tak oficjalnego charakteru.

Paulina Andrzejewska

Poprawna jest pisownia: urzędy i oddziały celne we Wrocławiu. Wprawdzie nazwy indywidualne (jednostkowe) urzędów, władz, instytucji, szkół, organizacji, towarzystw, nazw zespołów muzycznych, artystycznych i sportowych piszemy wielką literą, ale liczba mnoga wyrażenia, o którym mowa w pytaniu, świadczy o tym, że nie jest to nazwa indywidulna, lecz wyrażenie złożone z wyrazów pospolitych, a te piszemy małymi literami. Dużymi literami zapiszemy natomiast odpowiednie nazwy własne: Urząd Celny we Wrocławiu, Oddział Celny I, Oddział Celny II, Oddział Celny Osobowy Port Lotniczy itd.

Łukasz Szymon Kolenda

Wszystko zależy od tego, czego to jest nazwa. Jeśli jest to nazwa oberży, wówczas poprawnym zapisem będzie oberża Pod Złotym Lwem. W przypadku, jeśli tak nazwano inny lokal usługowy, na przykład restaurację, wówczas nazwę jej zapiszemy tak: Oberża pod Złotym Lwem. Dzieje się tak, bowiem wyrazy ściśle wchodzące w skład nazwy kawiarni, hotelu, zajazdu, oberży itp. piszemy wielką literą, natomiast jeśli wyraz stojący przed właściwą nazwą jest nazwą gatunkową, zapisujemy go, rozpoczynając od małej litery (np.  kawiarnia U Róży). Spójniki oraz przyimki występujące wewnątrz tych nazw piszemy zawsze małą literą.

Monika Matusiak

Wymieniona nazwa własna należy do nazw astronomicznych (gwiazdozbiorów, planet, księżyców i innych obiektów astronomicznych), wobec czego oba jej człony (tj. Mała Niedźwiedzica lub Wielka Niedźwiedzica) należy napisać dużymi literami.

Jacek Czaplewski

Messerschmitt ME-262 jest w tym zdaniu nazwą pospolitą konkretnego samolotu określonej marki i dlatego rzeczownik messerschmitt należy zapisać małą literą. Dużą literę należałoby zastosować wówczas, gdyby wyraz ten wystąpił jako nazwa własna modelu samolotu, np. w zdaniu Lecieli samolotem „Messerschmitt ME-262”.  Oznaczenia literowe piszemy zawsze tak, jak zaplanowali to twórcy nazwy, a więc w tym wypadku dużymi literami. Poprawny zapis tego zdania to: Lecieli messerschmittem ME-262.

Jak podają Zasady pisowni, nazwy indywidualne urzędów, władz, instytucji, szkół, organizacji i towarzystw piszemy wielką literą, zaś występujące w nich przyimki, spójniki oraz takie wyrażenia, jak: imienia, pod wezwaniem piszemy małą literą, np. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Urząd Miejski, Szkoła Podstawowa im. Noblistów Polskich, Fundacja im. Jurka Owsiaka, Organizacja Narodów Zjednoczonych. Zatem poprawny zapis tego zestawienia, gdy mamy na myśli konkretną, jednostkową organizację turystyczną, to Lokalna Organizacja Turystyczna.

Natomiast jeśli takich instytucji jest wiele i mamy na myśli typ organizacji, należy użyć zapisu lokalna organizacja turystyczna.

Paulina Pitek

Nazwę ww. imprezy można zapisać zarówno wielkimi (Festyn Rodzinny), jak i małymi literami (festyn rodzinny). W tym przypadku zapis nazwy imprezy zależy przede wszystkim od jej organizatorów – jeżeli traktują nazwę wydarzenia jako nazwę własną, powinno zapisywać się ją wielkimi literami. Jeżeli wyrażenie to nie nosi znamion nazwy własnej, wszystkie wyrazy nań się składające piszemy małymi literami.

Karolina Osowska

Owszem, jest to pisownia poprawna. Nazwy firm, marek i typów wyrobów przemysłowych pisze się wielką literą, natomiast nazwy samych tych wyrobów – małą, ponieważ są to wyrazy pospolite. Jeśli słowo typu Ferrari/ferrari poprzedzone jest wyrazem, który wskazuje na to, że mamy do czynienia z nazwą marki czy firmy – piszemy je wielką literą, np. Jechał samochodem marki Ferrari 410 Super America; Pracował w Ferrari. Jeśli słowo typu Ferrari/ferrari występuje jako nazwa wyrobu, jego konkretnego egzemplarza – pisze się je małą literą, np. Jechał ferrari; Kupił ferrari.

Łukasz Szymon Kolenda

Jest to nazwa dnia świątecznego, zatem obowiązuje pisownia wielkimi literami: Dzień Świętego Patryka (jak Dzień Matki, Święto Niepodległości, Zielone Świątki). Jednak, gdy w zapisie pojawia się skrót, zapisujemy go małą literą: Dzień św. Patryka.

Aleksandra Liszewska

Wyrażenie Program zajęć indywidualnych należy zapisywać, stosując wielką literę jedynie przy pierwszym słowie. W języku polskim, w przeciwieństwie np. do języka angielskiego, zapisywania tytułów dotyczy taka właśnie reguła. Żaden z pozostałych wyrazów: zajęć i indywidualnych, nie jest ponadto nazwą własną.

Grażyna Milewicz

Jeśli chodzi o tytuły dokumentów, to ich pisownia powinna być analogiczna do pisowni tytułów artykułów i książek, czyli tylko pierwszy wyraz należy zapisywać wielką literą (tu: Miejski plan zagospodarowania przestrzennego). Można też wszystkie wyrazy zapisać małymi literami, przez co sformułowanie straci status nazwy własnej (miejski plan zagospodarowania przestrzennego), ale nadal będzie poprawne i zrozumiałe.

Joanna Albecka

Zgodnie z zasadami pisowni należy napisać: zwycięstwo Arkonii, nazwa klubu Arkonia – zakończona na -ia – została bowiem utworzona na wzór nazw miejscowości pochodzenia łacińskiego (od nazwy miasta Arkona).

Joanna Albecka

Piszemy Rada Okręgowa Komisji Kultury we Wrocławiu, ponieważ nazwy jednostkowe urzędów, władz lub instytucji piszemy dużą literą, z wyjątkiem wchodzących w ich skład spójników i przyimków, które zapisujemy małą literą.

Michał Sobczak

W wielowyrazowych nazwach odzew, deklaracji, ustaw, regulaminów (jako tytułach dokumentów) wielką literą piszemy tylko pierwszy wyraz. Jeśli w tytule pojawia się nazwa firmy, wtedy zapisujemy ją wielką literą. Powyższa nazwa powinna być zatem zapisana następująco: Regulamin organizacyjny firmy Jelcz lub Regulamin organizacyjny firmy „Jelcz”.

Magdalena Poleniewicz

Są dwie możliwości i obie są poprawne. W wielowyrazowych nazwach programów radiowych i telewizyjnych wielką literą pisze się tylko pierwszy wyraz, np. Sportowa niedziela, Niedzielny poranek filmowy, a zatem również Sygnały dnia Jeśli program telewizyjny lub radiowy ma charakter cykliczny, wszystkie wyrazy w tytule (oprócz wewnętrznych przyimków i spójników) można pisać wielką literą, np. Teatr Telewizji, Uniwersytet Radiowy, a także Sygnały Dnia.

Ewa Różycka

Tak, ponieważ jest to nazwa własna instytucji, a w nazwach instytucji każdy człon (z wyjątkiem przyimków i spójników) zapisujemy wielką literą.

Marcin Wójcik

W Słowniku ortograficznym języka polskiego pod redakcją Edwarda Polańskiego (wyd. PWN, Warszawa 2006) znajdziemy informację, iż nazwy imprez międzynarodowych i krajowych, którym organizatorzy chcą nadać specjalny tytuł, piszemy wielką literą, na przykład: Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, Światowy Dzień Młodzieży, XI Międzynarodowy Konkurs Pianistów. Nazwę szkolnego konkursu można zaliczyć do tej grupy nazw. Zatem, jeśli organizatorzy traktują to wyrażenie jako nazwę własną, jego poprawny zapis powinien wyglądać tak: Szkolny Konkurs Pięknego Czytania. Jeśli natomiast wyrażenie to nie pełni funkcji nazwy własnej, wszystkie wyrazy wchodzące w jego skład piszemy oczywiście małymi literami: szkolny konkurs pięknego czytania.

Natalia Filipiak

Słownik języka polskiego PWN pod red. prof. dra Mieczysława Szymczaka definiuje stypendystę jako osobę otrzymującą stypendium, czyli „okresową pomoc finansową
z funduszów państwowych, społecznych lub prywatnych głównie dla studentów, uczniów, pracowników nauki i artystów”.

Niestety Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. Edwarda Polańskiego nie poświęca żadnego punktu problemowi pisowni tego wyrazu. Wyjaśnia natomiast, że wielką literą piszemy wielowyrazowe nazwy nagród, których drugi człon występuje w dopełniaczu lub ma bliższe określenie przymiotnikowe, np. Nagroda Artystyczna Miasta Lublin. Jeżeli natomiast stojący przed nazwą wyraz nagroda jest wyrazem pospolitym, wtedy zapisujemy go małą literą.

Jeśli rozszerzymy słownikową definicję słowa stypendium i założymy, że jest to przecież też pewnego rodzaju nagroda czy wyróżnienie, można je potraktować analogicznie
i wtedy w zapisie Stypendium (Artystyczne) Miasta Lublina duże litery zostałyby poprawnie użyte.

Nie rozwiązuje to jednak problemu z tytułem. Wydaje mi się, że można tu się pokusić o dalszą analogię i odnieść się do drugiej zasady pisania nazw nagród, kiedy wyraz stojący przed nazwą (w tym wypadku słowo tytuł) jest wyrazem pospolitym, a nie częścią nazwy. Prawidłowy zapis zdania zacytowanego w pytaniu wyglądałby wtedy następująco:

Otrzymuje tytuł Stypendysta Miasta Lubania.

Uzus zdaje się potwierdzać ten wniosek, o czym można się przekonać, przeglądając strony internetowe polskich miast. I tak na stronie www.poznan.pl czytamy:

„Tytuł laureata lub finalisty ogólnopolskiej olimpiady przedmiotowej to szansa na wymarzone studia w Poznaniu i dołączenie do grona Stypendystów Miasta Poznania”.

Z kolei portal www.skierniewice.net.pl informuje, że:

„Od 2009 r. funkcjonuje również Miejski Program Wspierania Uzdolnionych Uczniów – czyli stypendia naukowe i artystyczne. W pierwszej edycji tytuł „Stypendysty Prezydenta Miasta Skierniewice” uzyskało 25 uczniów, w tym roku Prezydent nagrodził 55 młodych zdolnych”.

A na stronie www.mlodziwlodzi.pl widnieje:

„Tytuł Sty­pen­dy­sty Mia­sta Łodzi oraz sty­pen­dium w wyso­ko­ści 1080 brutto mie­sięcz­nie od listo­pada 2011 r. do lipca 2012 r. otrzy­mała lau­re­atka olim­piady przed­mio­to­wej: Pani X.X.”.

Marta Górecka

Przy zapisywaniu skrótu formy dopełniacza liczby pojedynczej rzeczownika doktor dopuszczane są obie formy: zarówno dr., jak i dra. Skróty występujące w wielowyrazowych nazwach własnych instytucji, w tym skróty tytułów naukowych, zapisujemy małą literą. Gdyby natomiast postanowiono nie skracać formy Doktora, to trzeba by ją zapisać dużą literą, gdyż wchodzi w skład nazwy własnej.

Jeśli chodzi o imię patrona, to wydaje mi się, że nie należy w tym wypadku stosować inicjału – lepiej zapisać całe imię – ponieważ Henryk Jordan nie jest postacią na tyle znaną, by ewentualny czytelnik po zobaczeniu samego inicjału nie miał wątpliwości, jak na imię miał patron domu kultury. Ponadto w napisach będących wyrazem hołdu dla danej osoby nie powinno się skracać imienia tej osoby.

Łukasz Bieszke

Według zasad polskiej pisowni (zasada 18.13) nazwy świąt i dni świątecznych, w tym wyrażenie Nowy Rok, oznaczające ‘pierwszy dzień rozpoczynającego się roku kalendarzowego’ (SJP, t. 2, s. 379), piszemy wielkimi literami. Natomiast nazwy jednostek czasu – dni, miesięcy oraz okresów kalendarzowych, a więc także wyrażenie nowy rok, oznaczające 365 (lub 366) kolejnych dni, licząc od 1 stycznia – małymi literami (zasady 20.1, 20.2, 20.3). Niemniej, w tekstach życzeń wyrażenie nowy rok, które zazwyczaj odnosi się do kolejnych dwunastu miesięcy, a nie tylko pierwszego dnia roku, zwyczajowo pisze się dużymi literami, nawiązując do nazwy święta. Decyzja co do pisowni wyrażenia nowy rok dużymi lub małymi literami w tekstach życzeń pozostaje więc w gestii piszącego. Niemniej przychylałabym się do uzusu językowego, czyli pisowni dużymi literami, ponieważ dla odbiorcy zapis z okazji Nowego Roku (w znaczeniu dnia świątecznego) oraz w nowym roku (w znaczeniu jednostki czasu) mógłby być niejasny.

Wyrażenie Nowy Rok można rozbić – 2011 byłoby wówczas dookreśleniem, o który rok chodzi. Niemniej dopisanie daty wydaje się pewną redundancją, ponieważ w momencie wysłania lub otrzymywania życzeń wiadomo, o który rok chodzi.

Paulina Biczkowska

Nazwy ustaw zapisujemy tak jak tytuły książek. W jedno- i wielowyrazowych tytułach utworów literackich i naukowych wielką literą zapisujemy tylko pierwszy wyraz. W tym wypadku więc nazwa ustawy powinna być zapisana następująco: Ustawa o funduszu stypendialnym dla uzdolnionej młodzieży.

Lidia Tuzimek

Zgodnie z zasadami polskiej ortografii nazwy odznaczeń i orderów pisze się wielką literą, przy czym przyimki piszemy literą małą.

Wyrażenie MEDAL ZA WOJNĘ 1918–1921 nie stanowi jednak właściwej nazwy tego medalu. Z tego powodu wszystkie wyrazy wchodzące w skład tego wyrażenia można pisać małymi literami: medal za wojnę 1918–1921. Dopuścić też można zapis medal za Wojnę 1918–1921, ponieważ zasada ortograficzna mówi, że można pisać wielką literą nazwy wypadków dziejowych o ważkim znaczeniu.

Natomiast pełna nazwa tego medalu brzmi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 i w jej wypadku nie ma problemu z pisownią – wszystkie wyrazy są pisane wielką literą, oprócz przyimka za.

Miłosława Kosmulska

Nazwy jednostek wojskowych traktowane są jak nazwy własne, należy je więc pisać wielkimi literami, czyli w tym wypadku poprawną formą jest 149 Pułk Piechoty. Warto również zwrócić uwagę na problem kropki po liczebnikach porządkowych. Zasady ortograficzne podają, że po liczebnikach porządkowych kropkę można postawić, ale nie jest to konieczne, jeżeli nie mamy problemu z odczytaniem, czy nadawcy informacji chodzi o liczebnik główny, czy porządkowy. Zwyczajowo w nazwach jednostek wojskowych kropek się nie stosuje.

Julia Kulwikowska

Według zasad pisowni polskiej wielką literą należy zapisywać imiona własne istot nadprzyrodzonych (bogów i bóstw) oraz jednostkowych postaci mitologicznych. Nazwy mitycznych postaci niejednostkowych, takie jak krasnale, elfy, bogowie, boginie, giganci, nimfy, tytani, anioły itp., zapisuje się natomiast małą literą.

W mitach nordyckich walkirie, przedstawiane jako duchy, wojowniczki lub posłanki Odyna (było ich dziewiętnaście), nosiły własne imiona, toteż słowo walkiria należy traktować nie jako nazwę własną, lecz jako rzeczownik potoczny, odnoszący się do różnych postaci. Wyraz ten należy zatem zapisywać małą literą. Na przykład, pisząc o Brunhildzie, że była piękną walkirią, nie zastosujemy wielkiej litery.

„Walkiria” (Die Walküre) to również tytuł jednej z części dramatu scenicznego „Pierścień Nibelunga”. Zapisując tytuł dzieła, należy oczywiście zastosować wielką literę.

Izabela Dixon

W wielowyrazowych nazwach projektów (jako tytułach dokumentów i jako nazwach akcji) wielką literą piszemy tylko pierwszy wyraz. Powyższa nazwa powinna być zatem zapisana następująco: „Gminny projekt rozwiązywania problemów alkoholowych”.

Adriana Lech

Zgodnie z Zasadami pisowni i interpunkcji wielką literą piszemy m.in. „Pierwszy wyraz w jedno- i wielowyrazowych tytułach utworów literackich i naukowych (np. książek, rozpraw, artykułów, wierszy, pieśni, piosenek, filmów, sztuk teatralnych), w tytułach ich rozdziałów, w tytułach dzieł sztuki, zabytków językowych, odezw, deklaracji, ustaw, akcji charytatywnych i porządkowych, operacji wojskowych”, np. Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi [18.16]. Przepis ten wydawałby się jednoznaczny, gdyby nie dość nieoczywisty status tytułu ustawy: czy np. forma ustawa antykryzysowa jest już tytułem, czy raczej jest nim tylko wyrażenie Ustawa o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców? A może tytuł to wyłącznie ten zapis, który znajduje się w danym akcie prawnym, czyli w tym wypadku Ustawa z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców? Wszak tak postrzega tytuł aktu prawnego prawo – a ściślej Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”:

§ 16. W tytule ustawy w oddzielnych wierszach zamieszcza się:

1) oznaczenie rodzaju aktu;

2) datę ustawy;

3) ogólne określenie przedmiotu ustawy.

§ 17. Datę ustawy poprzedza się zwrotem „z dnia”, a następnie zamieszcza się wskazanie dnia zapisanego cyframi arabskimi, nazwę miesiąca określoną słownie oraz wskazanie roku zapisanego cyframi arabskimi ze znakiem „r.”, jako skrótem wyrazu „rok”.

Nowe, poprawione i uzupełnione wydanie trzecie Wielkiego słownika ortograficznego PWN (2010) dość jednoznacznie precyzuje, jak zapisywać poszczególne formy nazw (tytułów) ustaw – zarówno te oficjalne, jak i zwyczajowe: „Tytuły ustaw przytaczane w pełnym brzmieniu pisze się wielką literą, np. Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Nazwy skrócone, przywoływane w znaczeniu potocznym, zapisujemy małą literą, np. ustawa antyalkoholowa, ustawa o nieletnich”.

Przytoczone reguły pisowni pokrywają się ze stanowiskiem Zespołu Rady Języka Polskiego ds. Współpracy z Tłumaczami Unii Europejskiej, który na posiedzeniu Komisji Ortograficzno-Onomastycznej RJP w grudniu 2005 roku ustalił, że należy dokonać rozróżnienia na tytuły i nazwy zwyczajowe. Jeśli mamy do czynienia z nazwą oficjalnego dokumentu (traktatu, konwencji, karty, umowy, porozumienia, protokołu), będącą jego tytułem, zapisujemy pierwszy wyraz wielką literą, a pozostałe małymi; jeśli mamy do czynienia z nazwami obiegowymi, wszystko zapisujemy małymi literami, np. konwencja brukselska (nazwa zwyczajowa), ale Traktat karty energetycznej (nazwa oficjalna) (por. http://www.polonistyka.fil.ug.edu.pl/?&id_art=1206&lang=pl).

Ponieważ w pytaniu przytoczono pełną polską nazwę aktu prawnego (którą co najwyżej można by uzupełnić o datę jego wydania), jedyny poprawny zapis to: Federalna ustawa o notariuszach (Federalna ustawa o notariuszach z dnia 24 lutego 1961 r.) – wielką literą rozpoczyna się tylko pierwszy wyraz.

Należy pamiętać, że nie jest istotne, czy dany tytuł jest oryginalnie polskojęzyczny – czy przetłumaczono go z innego języka. Polskojęzyczne nazwy własne zapisuje się zgodnie z zasadami polskiej pisowni i nie dotyczy to wyłącznie tytułów aktów prawnych (por. tytuły książek i filmów, np. Gone with the Wind – Przeminęło z wiatrem).

Joanna Ginter

Gdy chcemy zapisać nazwę konkretnej instytucji, wszystkie człony nazwy piszemy dużymi literami, tak więc nazwę Biuro Podawcze Urzędu Miasta Gdańska należy pisać dużymi literami.

Wyrażenie BIURO PODAWCZE może też być używane jako wyraz pospolity i wówczas piszemy je małą literą, na przykład w zdaniu: „Byłam w wielu trójmiejskich biurach podawczych różnych urzędów i wszystkie pracowały bezbłędnie”.

Judyta Srzednicka

Pisownia wyrażenia instytut filologii rosyjskiej zależeć będzie od tego, czy używamy go jako indywidualnej nazwy jednostkowej, czy też jako nazwy pospolitej. W tym pierwszym wypadku chodzić będzie o jednostkę organizacyjną konkretnej uczelni, np. Instytut Filologii Rosyjskiej Uniwersytetu Rzeszowskiego powstał w 1965 roku. Jako nazwę własną wyrażenie to zapiszemy wielkimi literami. Warto przy okazji wspomnieć, że nazwa własna ma ściśle ustaloną formę i tylko ta forma zapisywana jest w ten sposób. Wszelkie jej przekształcenia należy pisać małymi literami, np. Historia rzeszowskiej rusycystyki sięga lat sześćdziesiątych.

Natomiast sytuację, w której instytut filologii rosyjskiej występuje jako nazwa pospolita, ilustrują następujące zdania: Każdy instytut filologii rosyjskiej zatrudnia przynajmniej jednego profesora. Nie wszystkie uniwersytety mają instytut filologii rosyjskiej. W instytucie filologii rosyjskiej można studiować literaturę wschodnią.

Czasem na podstawie kontekstu trudno ustalić, o które z powyższych znaczeń chodzi. Np. Kontynuował studia w Instytucie Filologii Rosyjskiej (Uniwersytetu Rzeszowskiego) lub: Kontynuował studia w instytucie filologii rosyjskiej (a nie filologii romańskiej czy germańskiej). W takiej sytuacji z pewnością nie będzie błędem zapis małymi literami. Każdy Instytut Filologii Rosyjskiej jest bowiem także instytutem filologii rosyjskiej (zob. zasady 18.27 oraz 20.14).

Przepisy polskiej ortografii nie odnoszą się bezpośrednio do zapisu nazw kierunków studiów czy specjalności. Nie podlega on jednak żadnej z zasad użycia wielkich liter, zatem poprawny zapis wyrażenia filologia rosyjska to: filologia rosyjska.

Anna Gumowska

Jak podaje Wielki słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji, nazwy indywidualne (jednostkowe) urzędów, władz, instytucji, szkół, organizacji, towarzystw, nazwy zespołów muzycznych, artystycznych i sportowych piszemy wielką literą, z tym że małą literą piszemy występujące w tych nazwach przyimki, spójniki, wyrażenia imienia, pod wezwaniem, na rzecz, do spraw, numer, przeciwko itp. Poprawny jest zatem zapis: Rada Sołecka w X (nazwa miejscowości).
Nazwy urzędów, władz, instytucji, organizacji, zakładów piszemy małą literą wówczas, gdy używane są w znaczeniu nazw pospolitych (np. Pracami rady sołeckiej kieruje przewodniczący wybrany na pierwszym zebraniu).

Katarzyna Buczek

Powyższe wyrażenie z reguły piszemy małymi literami, ponieważ jest to nazwa jednostki administracyjnej. Jeśli wyrażenie to stanowi tytuł, należałoby zapisać je w postaci Powiat tczewski, gdyż według Wielkiego słownika ortograficznego PWN tylko pierwszy wyraz w jedno- i wielowyrazowych tytułach utworów literackich i naukowych, tytułach ich rozdziałów czy tytułach dzieł sztuki zapisujemy wielką literą.
Jeżeli jednak kalendarz o takiej nazwie jest wydawany cyklicznie lub jest wydawnictwem seryjnym, wówczas wielką literą zapisujemy oba wyrazy.

Beata Kłos

Jak podaje Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. prof. Edwarda Polańskiego (Warszawa 2003), znak zapytania stawiamy na końcu wszystkich zdań pytających, także tych występujących w tytułach dzieł i rozdziałów (w tytułach pomijamy tylko kropkę, natomiast inne znaki interpunkcyjne stawiamy). Zgodnie z powyższą zasadą po tytule rozdziału Jak zmieniać pieluszkę? należy postawić pytajnik.
Jednak gdy stanowiące tytuł pytanie jest pozbawione tonu pytającego, a ma raczej charakter oznajmujący, to można znak zapytania pominąć. Jeśli zatem przyjmiemy, że tytuł Jak zmieniać pieluszkę ma charakter oznajmujący, a nie pytający, czyli że jest to swoistego rodzaju instrukcja, to możemy pytajnik pominąć.

Joanna Szarek

W nazwach własnych urzędów, instytucji, stowarzyszeń i organizacji wszystkie wyrazy z wyjątkiem spójników i przyimków piszemy wielkimi literami, zgodnie z tą regułą powinniśmy zatem pisać: Gdański Uniwersytet Trzeciego Wieku (w Uniwersytecie Gdańskim), Gdański Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Daniela Chodowieckiego w Gdańsku, Uniwersytet Trzeciego Wieku Wyższej Szkoły Turystyki i Hotelarstwa w Gdańsku itp.
Wyrażenie uniwersytet trzeciego wieku może też jednak – podobnie jak wyrażenia szkoła podstawowa czy liceum ogólnokształcące – występować jako rzeczownik pospolity i wówczas zapisujemy je małymi literami, np. Moja babcia jest zwolenniczką uniwersytetów trzeciego wieku.

Agata Świąder

Zgodnie z Zasadami pisowni i interpunkcji „rzeczowniki zakończone na -ia mają [w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku] zakończenie -ii lub -i. Wiąże się to z poczuciem rodzimości czy obcości wyrazu, a także z wymową postaci mianownika”; „jeśli -ia występuje po n, to piszemy -ni w wyrazach, których zakończenie wymawiamy w mianowniku jako [-ńa], natomiast w tych wyrazach, których zakończenie wymawiamy jako [-ńja], piszemy -nii” [21].
Nazwa, o której pisownię pyta telefonujący, motywowana jest nazwami należącymi do rodziny toponimów określających obiekty geograficzne położone na ziemi szczecińskiej: Lasek Arkoński, Wzgórze Arkony oraz Arkonka (potok i jezioro). Arkonia nie jest wyrazem rodzimym; powstała na wzór nazw łacińskich, które chętnie obierane są przez kluby sportowe, por. Polonia, Cracovia. Wyraz Arkonia [arkońja] wymawiamy ponadto jak wyraz Dania [dańja], a nie jak wyrazy Orunia [oruńa] czy Gdynia [gdyńa]. Prawidłowa pisownia dopełniacza omawianej nazwy to zatem Arkonii Szczecin.
Za taką pisownią przemawia również uzus. Kwerenda w wyszukiwarce PELCRA dla danych Narodowego Korpusu Języka Polskiego zwróciła ponad sto zapisów Arkonii, przy czym w NKJP w odniesieniu do nazwy klubu nie zanotowano ani jednej formy Arkoni.

Joanna Ginter

Jak pisze Marek Kwiatkowski w Wielkiej księdze Łazienek (Kraków 2000, s. 7): „Pierwszy monografista Łazienek, Władysław Tatarkiewicz, przypisał im nazwę Warszawskie może i słusznie, bo choć pierwotnie usytuowane poza miastem, stały się w ciągu swego istnienia jego nieodłączną częścią. Stanisław August Poniatowski, ostatni nasz monarcha, nadał Łazienkom kształt, który w swych zasadniczych zarysach przetrwał do dziś i ponieważ to on uczynił najwięcej dla tego miejsca, wznosząc piękne budowle i tworząc ośrodek promieniujący kulturą na całą Rzeczpospolitą, przyjęła się również nazwa Łazienki Królewskie”.
Zgodnie z zasadami użycia wielkich liter w pisowni jedno- i wielowyrazowych nazw zabytków, ogrodów, parków i budowli, oba człony nazwy „Łazienki Królewskie” zapisujemy wielką literą. Zatem przymiotnik „Królewskie” (albo „Warszawskie”) należy zapisać wielką literą, ponieważ stanowi on drugi człon oficjalnej nazwy zabytku.

Joanna Bórkowska

Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy ustalić, jakie jest pochodzenie nazwy klubu sportowego Skotawia. W pisowni rzeczowników zakończonych w mianowniku liczby pojedynczej na ‑pia, -bia, -wia, -fia i ‑mia, do których należy Skotawia, obowiązuje bowiem reguła, że w ich dopełniaczach piszemy ‑pi, -bi, -wi, -fi i ‑mi wówczas, gdy są one rodzime, np. ziemi, Słupi, zaś ‑pii, -bii, -wii, -fii i ‑mii zapisujemy w rzeczownikach pochodzenia obcego, np. terapii, Skandynawii. Jeśli zatem nazwa Skotawia jest wyrazem pochodzenia rodzimego, w dopełniaczu zapiszemy Skotawi, jeśli obcego – Skotawii.
Najprawdopodobniej nazwa klubu Skotawia pochodzi od nazwy rzeki Skotawy, nad którą leży Dębnica Kaszubska. Forma Skotawia została utworzona poprzez nadanie nazwie tej rzeki postaci łacińskiej: Scotavia, jest zatem zlatynizowaną formą Skotawy, podobnie jak nazwa najstarszego polskiego klubu sportowego Cracovia jest łacińską nazwą Krakowa, a nazwa Hala Olivia stanowi łacińską postać nazwy dzielnicy Gdańska – rzeczownika Oliwa.
Przyjmując zatem, że Skotawia jest nazwą wzorowaną na języku łacińskim, należy uznać, że jej poprawny zapis w dopełniaczu to Skotawii.

Renata Gromuł

Reguła dotycząca pisowni tytułów gazet i czasopism nakazuje pisanie wielką literą wszystkich członów nazwy (z wyjątkiem spójników i przyimków), jeżeli tytuł się odmienia. Kiedy całość pozostaje nieodmienna, pierwszy człon nazwy zapisujemy literą wielką, kolejne zaś literą małą. Piszemy zatem Gazeta Wyborcza, Pani Domu, ale Na żywo, Żyjmy dłużej, a także Gwiazdy mówią.

Maciej Swerpel

Od 8 grudnia 2008 r. poprawna postać ortograficzna tego tytułu to „Gwiazdy Mówią?”.
Tego dnia decyzją Rady Języka Polskiego przestała obowiązywać w polskiej ortografii zasada uzależniająca użycie dużych liter w tytułach czasopism od odmienności bądź nieodmienności tych nazw, tzn. pisownia tytułów odmiennych i nieodmiennych została ujednolicona. Po tej zmianie również w tych tytułach czasopism, które się nie odmieniają, wielką literą piszemy wszystkie wyrazy wchodzące w ich skład, ale z wyjątkiem przyimków i spójników występujących wewnątrz tych nazw. A zatem w tytule „Gwiazdy Mówią” oba wyrazy piszemy od dużych liter.

ERC

Nazwa słupskiego klubu jest rzeczownikiem rodzaju żeńskiego o temacie zakończonym spółgłoską wargową miękką (p’). Rzeczowniki tego typu mają w dopełniaczu liczby pojedynczej ortograficzne zakończenie -ii lub -i. Po literach oznaczających spółgłoski wargowe, czyli p, b, f, w, m, bez względu na wymowę w wyrazach rodzimych i przyswojonych piszemy -i, np. głębi, hrabi, murgrabi, skrobi, ziemi, natomiast w wyrazach obcych -ii, np. Kolumbii, filozofii, mafii, hagiografii.
Nazwa słupskiego klubu pochodzi od nazwy rzeki Słupia, jest to więc nazwa rodzima. Zatem formę dopełniacza liczby pojedynczej nazwy słupskiego klubu Słupia należy zapisywać z jednym i: (czego?) Słupi.

Jacek Zieliński

Wyraz Halloween piszemy w języku polskim dużą literą. Słowo to wywodzi się z języka angielskiego i jest nazwą święta obchodzonego 31 października w Stanach Zjednoczonych i w północnej Europie. Określenie Halloween to skrót od pełnej nazwy tego święta: All Hallows’ Eve. Poprawnie rzeczownik Halloween jest zapisywany wielką literą, ponieważ jest to nazwa święta, a w języku polskim nazwy świąt zapisujemy dużą literą, np. Wielkanoc, Zielone Świątki, Dzień Matki.
Nazwy świąt są zapisywane dużą literą również w języku angielskim (np. Walpurgis Night ‘Noc Walpurgi’ oraz właśnie All Hallows’ Eve i Halloween). Ponieważ Halloween jest zapożyczeniem właściwym, zachowana została oryginalna pisownia. Warto dodać, że w Polsce nie upowszechnił się zapis poprawny etymologicznie: Hallowe’en.
Halloween jest bodajże jedyną nazwą święta, którą przyswojono w języku polskim jako tzw. cytat (czyli wyraz, którym użytkownicy języka polskiego posługują się w mowie i piśmie w formie oryginalnej, łącznie z akcentem).

Małgorzata Pliszka

W tytułach czasopism, które odmieniają się przez przypadki, obowiązuje zasada, iż wszystkie wyrazy, poza spójnikami oraz przyimkami, należy pisać wielkimi literami, np. „Dziennik Bałtycki”. Ponadto nazwy własne, umieszczone w tytułach, również należy pisać wielkimi literami, np. „Dąbrowa i Dąbrówka”.
Zawarty w pytaniu tytuł gazety nie odmienia się przez przypadki, toteż tylko pierwszy człon tej nazwy należy pisać wielką literą, następnie spójnik i małą literą, ostatni wyraz również małą. Zgodnie z wyżej wymienionymi zasadami poprawny zapis powinien wyglądać następująco: „Komu i czemu?”.

Dominika Kocieniewska

Od 8 grudnia 2008 r. poprawna postać ortograficzna tego tytułu to „Komu i Czemu?”.
Tego dnia decyzją Rady Języka Polskiego przestała obowiązywać w polskiej ortografii zasada uzależniająca użycie dużych liter w tytułach czasopism od odmienności bądź nieodmienności tych nazw, tzn. pisownia tytułów odmiennych i nieodmiennych została ujednolicona. Po tej zmianie również w tych tytułach czasopism, które się nie odmieniają, wielką literą piszemy wszystkie wyrazy wchodzące w ich skład, ale z wyjątkiem przyimków i spójników występujących wewnątrz tych nazw. A zatem w tytule „Komu i Czemu?” małą literą piszemy tylko spójnik „i”.

ERC

Do niedawna kwestia zapisu litery ‑x‑ w wyrazach odmienianych przez przypadki była przedmiotem sporu językoznawców. Oczywiste było tylko to, że w mianowniku pozostawiamy oryginalny zapis z ‑x‑. Obecnie problem jest prostszy, gdyż Rada Języka Polskiego na posiedzeniu 8 grudnia 2008 roku podjęła uchwałę ortograficzną w sprawie zapisu wyrazów zakończonych literą ‑x.
Zgodnie z treścią tej uchwały wyrazy takie możemy zapisywać na dwa sposoby. Pierwszy z nich polega na tym, że w przypadkach zależnych w miejsce ‑x, które kończy wyraz w mianowniku, piszemy połączenie liter ‑ks‑. Drugi sposób polega na tym, że jest możliwy także zapis tematycznego ‑x‑.
W tym drugim wypadku problematyczne mogłoby okazać się zagadnienie związane z użyciem apostrofu w miejscowniku, ale przykłady użyć przywołane w wyżej wymienionej uchwale rozwiewają tę wątpliwość, forma miejscownika zapisywana jest w nich bowiem bez apostrofu (np. Halifaxie, cardoxie, maaloxie).
Poprawny będzie zatem zarówno zapis (o) Linuksie, jak i (o) Linuxie.

Anna Ceszke

Nazwy Ogród Oliwny i ogród Getsemani, a także ogrojec i ogrójec odnoszą się do miejsca na stoku Góry Oliwnej, w którym Jezus modlił się przed pojmaniem. W tamtych czasach to miejsce znajdowało się po drugiej stronie doliny potoku Cedron i było oddalone o jeden kilometr od wschodniego odcinka murów obronnych Jerozolimy, który przylegał do świątyni. Całe wzgórze zwane Górą Oliwną porastał gęsty gaj oliwny.
W V wydaniu Biblii Tysiąclecia nazwa Getsemani (greckie Gethsemani od hebrajskiego gat ‘prasa’ i szemany ‘oliwa’, czyli „prasa do tłoczenia oliwy”, „tłocznia oliwy” – zobacz Xavier Leon-Dufour, Słownik Nowego Testamentu, Poznań 1981) występuje w Ewangeliach wg św. Mateusza (26,36: „Wtedy poszedł Jezus z nimi do ogrodu, zwanego Getsemani…”) i św. Marka (14,32: „A kiedy przyszli do ogrodu zwanego Getsemani…”). Nazwa zaś Ogród Oliwny była używana w tradycyjnym polskim języku religijnym, np. ks. Eugeniusz Dąbrowski w swoim tłumaczeniu Nowego Testamentu z lat 40. XX w. opowiadanie o pojmaniu w Ewangelii wg św. Mateusza (26,30 i nast.) opatrzył tytułem W Ogrodzie Oliwnym, a jedna z pieśni pasyjnych rozpoczyna się wersem: „Ogrodzie Oliwny, widok w tobie dziwny…” .
Powyższe zapisy analizowanych wyrażeń pokazują ich poprawną grafię. Trzeba jednak uzasadnić, dlaczego ma ona taką właśnie postać. Ogród należy do grupy wyrazów, które jeśli stoją na początku nazwy wielowyrazowej, powinny być zapisane małą literą wtedy, gdy są nazwami gatunkowymi (np. ulica, aleja, park, cmentarz – zobacz Zasady pisowni i interpunkcji w Nowym słowniku ortograficznym PWN, s. XL), tzn. gdy nazywają byty będące rzeczywiście ulicą, aleją, bramą, parkiem, cmentarzem, ogrodem itd. Jeżeli jednak te wyrazy są nazwami obiektów nieprzynależących w istocie do danego gatunku – np. Pałac Staszica i Ogród Saski w Warszawie nie są pałacem i ogrodem, a Tatrzański Park Narodowy parkiem – piszemy je dużą literą jako wchodzące w skład ścisłej nazwy własnej. Ogród Oliwny nie był naprawdę ogrodem. Ksiądz Jakub Wujek określił to miejsce w swoim tłumaczeniu Biblii jako folwark, idąc za Wulgatą, w której św. Hieronim użył wyrazu praedium, tzn. „posiadłość ziemska, grunt”.
Inaczej sprawa ma się z wyrażeniem ogród Getsemani. Tu ścisłą nazwą własną jest jedynie Getsemani, a ogród odczuwamy jako składnik niekonieczny. Możemy go pominąć bez szkody dla rozumienia i dlatego powinniśmy zapisywać go małą literą. Taką pisownię uzasadnia się również przepisem nakazującym w dwuczłonowych nazwach własnych, w których drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku nieodmieniającym się, pierwszy człon (np. góra, nizina, półwysep itp.) postrzegać jako wyraz pospolity i pisać go małą literą, drugi zaś – wielką.
Na koniec warto się przyjrzeć pisowni wyrazów ogrojec i ogrójec. W słownikach są one traktowane jako wyrazy pospolite i zapisywane małymi literami. Należy jednak dopuścić ich pisownię wielkimi literami (Ogrojec, Ogrójec), gdy ze względu na uczucia religijne chce się podkreślić ważność miejsca i wydarzeń, które w nim się działy.

Piotr Doroszewski

Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza (t. 3, Warszawa 2003) podaje, że rodło to wyraz książkowy, oznaczający ‘godło Związku Polaków w Niemczech, przedstawiające w stylizowanej formie bieg Wisły z zaznaczonym Krakowem’. Znak ten był używany przez Związek od roku 1932. Miał on pozwolić Polakom publicznie odciąć się od hitlerowskiej swastyki.
Pomysł, by jako podstawę znaku przyjąć bieg Wisły, jest autorstwa Stefana Murka. Projekt graficzny znaku przygotowała Janina Kłopocka, a nazwę wymyślił Edmund Osmańczyk. Według jego relacji powstała ona z połączenia dwóch wyrazów: rod-nica i god-ło. Nazwa rodło miała z jednej strony podkreślać, że znak ma charakter godła, z drugiej – wskazywać na polskie pochodzenie i szczególny związek Polaków w Niemczech z ojczyzną. (Na podst. książki E. Osmańczyka, Niezłomny proboszcz z Zakrzewa. Rzecz o Księdzu Patronie Bolesławie Domańskim, Warszawa 1989, s. 169–171).
Wyrazu rodnica nie ma we współczesnych słownikach języka polskiego, a w leksykonach z początku XX wieku (Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa 1900–1927) notowany jest w znaczeniu anatomicznym, m.in. jako ‘łono kobiety’. Widoczny jest związek wyrazu rodnica z wyrazami takimi jak ród, rodnia (daw. ‘pokolenie’), rodnik (daw. ‘rodowód’).

Lucyna Warda-Radys

Wielki słownik ortograficzny PWN pod redakcją Edwarda Polańskiego podaje następującą regułę: wielką literą zapisuje się wszystkie człony tytułów czasopism, cykli wydawniczych, nazwy wydawnictw seryjnych (oprócz spójników i przyimków znajdujących się wewnątrz tytułów/nazw) wtedy, gdy te tytuły czy nazwy odmieniają się, np. „Gazeta Wyborcza”, bo: nie ma „Gazety Wyborczej”. Jeżeli natomiast tytuły czasopism, cykli wydawniczych, nazwy wydawnictw seryjnych nie odmieniają się, wtedy wielką literą zapisuje się tylko pierwszy człon takiego tytułu bądź nazwy, np. „Po prostu”, bo: nie ma „Po prostu”.
Edward Polański regułę tę potwierdza w swoim artykule Reformy ortografii polskiej – wczoraj, dziś, jutro, poświęconym między innymi problemowi pisowni wielką i małą literą. Tytuł planowanego przez Państwa dwumiesięcznika jest nieodmienny. Wielką literą powinien być zatem zapisany tylko pierwszy jego człon: „Do rzeczy”, bo: nie ma „Do rzeczy”.

Kamila Piskunowicz

Od 8 grudnia 2008 r. poprawna postać ortograficzna tego tytułu to „Do Rzeczy”.
Tego dnia decyzją Rady Języka Polskiego przestała obowiązywać w polskiej ortografii zasada uzależniająca użycie dużych liter w tytułach czasopism od odmienności bądź nieodmienności tych nazw, tzn. pisownia tytułów odmiennych i nieodmiennych została ujednolicona. Po tej zmianie również w tych tytułach czasopism, które się nie odmieniają, wielką literą piszemy wszystkie wyrazy wchodzące w ich skład, ale z wyjątkiem przyimków i spójników występujących wewnątrz tych nazw. A zatem w tytule „Do Rzeczy” oba wyrazy piszemy dużymi literami.

ERC

Wyraz camel [wym. kamel] pisany małą literą, oznaczający ‘papieros marki Camel’, jest wyrazem odmiennym. Należy on do grupy rzeczowników rodzaju męskiego, przy czym – jak w wypadku rzeczownika papieros i wyrazów nazywających papierosy innych marek – w liczbie pojedynczej jego biernik jest równy dopełniaczowi. W liczbie pojedynczej rzeczownik camel przybiera następujące formy: w M. camel, w D. camela, w C. camelowi, w B. camela, w N. camelem, w Msc. camelu, w W. camelu; w liczbie mnogiej natomiast: w M. camele, w D. cameli, w C. camelom, w B. camele, w N. camelami, w Msc. camelach, w W. camele. W tym znaczeniu wyraz ten występuje np. w zdaniu: Palił tylko camele. Warto dodać, że rzeczownik camel nie wymaga przy zapisywaniu form jego odmiany apostrofu.
Natomiast wyraz Camel pisany wielką literą, oznaczający ‘markę papierosów’, jest w polszczyźnie wyrazem nieodmiennym. Występuje on np. w zdaniu Palił tylko papierosy Camel.
Informacje na temat odmiany tego wyrazu można znaleźć m.in. w Wielkim słowniku ortograficznym PWN z 2006 roku, pod redakcją Edwarda Polańskiego.

Justyna Dzikowska

Rzeczownik Halloween nie ma liczby mnogiej, należy zatem do tzw. singulariów tantum. W języku polskim słowa tego używa się tylko w liczbie pojedynczej (por. przykłady zawarte w Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny PWN: Przebierać się na Halloween. W Halloween świetnie się bawili.). Jest to ponadto wyraz nieodmienny, a w Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją Andrzeja Markowskiego podano, że jest on rodzaju nijakiego.
Wyraz Halloween został zaczerpnięty do języka polskiego z angielszczyzny (jest tzw. zapożyczeniem właściwym). Również w języku angielskim nie ma jakichkolwiek przykładów na użycie słowa Halloween w liczbie mnogiej, wyraz ten może wystąpić jedynie w funkcji epitetu rzeczowników występujących w liczbie pojedynczej lub mnogiej (np. Halloween Surprises ‘niespodzianki na Halloween’, Halloween costume ‘kostium na Halloween’).

Małgorzata Pliszka

Według Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny pod redakcją Andrzeja Markowskiego z 2004 roku rzeczownik Halloween jest w języku polskim nieodmienny, poprawną formą jest zatem idę na Halloween. Wyraz ten, będący zapożyczeniem z języka angielskiego, nie podlega (na razie?) polskiej deklinacji – gdyby było inaczej, istniałyby konstrukcje typu byliśmy na Halloweenie, które przecież nie są stosowane. Rzeczownik Halloween zachowuje się w polszczyźnie inaczej niż na przykład rzeczownik Hollywood, który bywa traktowany albo jako nieodmienny (jadę do Hollywood), albo jako odmienny (jadę do Hollywoodu).

Wanda Dittrich

Według Słownika wyrazów obcych Władysława Kopalińskiego Halloween jest angielskim skrótem od All Hallow E'en, czyli wigilii Wszystkich Świętych. Wyraz ten odnosi się do wieczoru 31 października, który stał się komercyjną zabawą dla dzieci i młodzieży w USA i północnej Europie. Zanim to nastąpiło, był on celtyckim świętem zbiorów oraz Nowym Rokiem dla druidów. Obecnie to wieczór przebieranek w kostiumy i tańców, podczas którego pali się także ogniska, gdyż wedle tradycji płomień powinien oświetlić drogę duchom przodków, którzy tego dnia mają powracać na ziemię. Ponieważ rzeczownik Halloween jest nazwą święta, powinno się go zapisywać dużą literą.
W Słowniku poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją Lidii Drabik i Elżbiety Sobol czytamy następujące przykłady użycia tego rzeczownika: Przebrać się na Halloween, W Halloween świetnie się bawili. Wynika z nich, że wyraz Halloween nie zadomowił się w polszczyźnie na tyle, byśmy mogli go odmieniać. Spośród dwu podanych konstrukcji konstrukcją poprawną konstrukcją jest zatem Jak spędziłeś Halloween?
Przypuszczam, że forma Halloweena została utworzona analogicznie do formy sylwestra (spędzić sylwestra).

Agnieszka Kutuzow

Na początku warto zauważyć, że nazwę tę należy pisać: Polkomtel (a nie: Polcomtel), gdyż taka nazwa odnotowana została w Krajowym Rejestrze Sądowym.
W dopełniaczu liczby pojedynczej rzeczowników męskich nieżywotnych, w tym także nazw własnych, stosowane są końcówki -a oraz ‑u, przy czym kryteria ich doboru są niejednoznaczne. W wypadku nazwy Polkomtel używane są dwie formy: Polkomtela i Polkomtelu. Forma Polkomtela w świetle danych dostępnych za pomocą wyszukiwarek internetowych używana jest częściej, jednak końcówka -u uchodzi za staranniejszą, forma Polkomtela zaś sprawia wrażenie bardziej potocznej, a pamiętajmy, że jest to nazwa własna.
Warto również dodać, że w Wielkim słowniku ortograficznym PWN pod redakcją Edwarda Polańskiego występuje podobnie zbudowane hasło: Centertel, z końcówką -u w dopełniaczu liczby pojedynczej.

Magdalena Marszałek

Zgodnie z zasadami dotyczącymi użycia wielkiej litery, zamieszczonymi w Nowym słowniku ortograficznym PWN pod redakcją Edwarda Polańskiego (Warszawa 2000), przymiotnik pomorski zapisujemy dużą literą, gdy:

• pełni funkcję nazwiska, np. Jerzy Pomorski;
• jest on jednym z wyrazów wchodzących w skład nazwy czasopisma, np. Pomorski Kurier Nieruchomości, Gazeta Pomorska;
• wchodzi w skład nazwy własnej, np. Kamień Pomorski, Kalisz Pomorski;
• wchodzi w skład nazw indywidualnych (jednostkowych) urzędów, władz, instytucji, szkół, organizacji, towarzystw, np. Pomorski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia, Pomorski Związek Piłki Nożnej, Pomorski Urząd Wojewódzki w Gdańsku, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Akademia Pomorska, Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa, Pomorska Spółka Gazownictwa.

Natomiast małą literą zapisujemy przymiotnik pomorski, gdy stanowi część nazwy okręgu administracyjnego (współczesnego lub historycznego), np. województwo pomorskie (też województwo zachodniopomorskie i województwo kujawsko-pomorskie).
Oprócz przymiotnika pomorski istnieje też jednak w polszczyźnie rzeczownik Pomorskie ‘region pomorski’. Jest to nazwa własna, zapisujemy ją więc dużą literą. Rzeczownik ten poznajemy w tekstach po tym, że nie towarzyszy mu – jak przymiotnikowi – określający go rzeczownik, pozostający z nim w związku zgody, np. w Pomorskiem, ale: w województwie pomorskim; mieszkańcy Pomorskiego, ale: mieszkańcy województwa lubelskiego i pomorskiego.

Katarzyna Kolasa

Ani zapis Crvena Zvezda, ani Crvena zvezda nie jest błędem. Ważne, by w ramach tekstu konsekwentnie trzymać się jednego zapisu.
Zapis wielkimi literami jest bardziej popularny, ponieważ jest on zgodny z polską normą, więc dla Polaków łatwiej przyswajalny. Jednym z powodów takiej sytuacji jest też to, że w tekstach angielskich, z których polscy dziennikarze korzystają znacznie częściej niż z serbskich, nazwa ta jest bardzo często tłumaczona na Red Star i zapisywana wielkimi literami.
Nazw własnych zgodnie z polskimi normami się nie przekłada – nie ingeruje się też w ich ortografię, więc teoretycznie bardziej poprawna wydaje się pisownia drugiego członu nazwy małą literą, jak nakazują zasady ortografii serbskiej. Mamy zatem w języku poslkim Bayern Monachium – a nie Bawarię Monachium – i Manchestrer United – a nie Zjednoczonych Manchester, choć wśród polskich klubów możemy znaleźć choćby Zjednoczonych Rychwal czy Mazowsze Grójec.

Łukasz Bieszke

Używając nazw własnych w tekstach oficjalnych, należy podawać je w pełnym brzmieniu. Możemy się tu posłużyć przykładami nazw ulic, pomników, placów czy rynków, motywowanych nazwiskami znanych postaci; w tekstach oficjalnych zapisujemy w takiej sytuacji imię i nazwisko lub tylko nazwisko wraz z poprzedzającą tytulaturą, np. ulica Adama Mickiewicza, ulica Biskupa Dominika, natomiast w opisie skróconym, który umieszczony bywa często na tablicach informacyjnych i w dowodach tożsamości, dopuszczalne jest podawanie zamiast pełnych imion tylko ich pierwszych liter, np. ul. A. Mickiewicza. W nazwach umieszczonych na pismach oficjalnych lub w miejscach publicznych lepiej rezygnować ze skrótów przed nazwiskiem i podawać je w pełnej formie, bo to bardziej elegancka forma zapisu.
W przykładzie podanym w powyższym pytaniu pojawia się jednak dodatkowy problem. Wyrażenie Kazimierz Wielki jest połączeniem nie imienia i nazwiska, lecz imienia i przydomku króla Polski. W połączeniach tego typu nie stosuje się skrótów od imion, skracanie imienia Kazimierz w połączeniu z przydomkiem Wielki nie jest zatem poprawne nawet w sytuacjach nieoficjalnych. Jedyną poprawna nazwą bydgoskiego uniwersytetu jest zatem wyrażenie Uniwersytet Kazimierza Wielkiego.

Kinga Ferenc

Reguła dotycząca pisowni nazw wyrobów przemysłowych, do których należą nazwy lekarstw, wymaga od nas rozróżniania nazw marek od nazw obiektów reprezentujących te marki. Nazwy marek, czyli nazwy typu wyrobu – jako nazwy własne – zapisujemy wielką literą. Natomiast dla nazwania konkretnych wyrobów przemysłowych, w tym leków, stosujemy małą literę.
Zgodnie z tą regułą piszemy zatem Na przeziębienie najlepsza jest Polopiryna, ale: Wziąłem dwie polopiryny (też Wziąłem polopirynę).

Maciej Swerpel

Należy tu odróżnić transkrypcję od transliteracji. Głównym celem transkrypcji jest oddanie warstwy brzmieniowej języka. Przy transliteracji natomiast zastępujemy znaki określonego alfabetu znakami alfabetu drugiego. Zasady transliteracji są sztywne, jest ona zwykle stosowana w tekstach naukowych. Za jej pomocą można odtworzyć tekst w innym alfabecie. Jej zasady opisane są Polskiej Normie PN-ISO 9 obowiązującej od 1 lutego 2000 roku: Transliteracja znaków cyrylickich na znaki łacińskie. Języki słowiańskie i niesłowiańskie. Natomiast zasady transkrypcji są zgodne z uchwałami Komitetu Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk z 20 stycznia 1956 roku, opublikowanymi w Pisowni polskiej (Wrocław 1957). Norma ta dotyczy transliteracji, a także transkrypcji wyrazów pospolitych (zob.).
W wypadku nazw własnych duże znaczenie ma zwyczaj. Gdyby twardo trzymać się zasad transkrypcji przy podanych wyżej nazwach, to Локомотив faktycznie należałoby przetranskrybować na Łokomotiw, a Торпедо na Torpiedo. W zasadach transkrypcji alfabetu rosyjskiego opublikowanego na stronie PWN czytamy bowiem:
„Literę л oddajemy przez:
1) l — przed е, ё, я, ю, и, ь, np. Ляля — Lala, любой — luboj, моль — mol;
2) ł — przed spółgłoskami, przed samogłoskami а, о, у, ы oraz na końcu wyrazu, np. долгий — dołgij, лоза — łoza, стол — stoł”
oraz
„Literę е oddajemy przez:
1) je — na początku wyrazu, po samogłoskach i po ъ, ь, np. Елена — Jelena; дует — dujet; объехал — objechał, фельетон — fieljeton;
2) e — po л, ж, ш, ч, щ, ц, np. Лермонтов — Lermontow, жена — żena, шелест — szelest, Чернышевский — Czernyszewskij, щека — szczeka, цена — cena; w nazwiskach obcego pochodzenia е po wszystkich spółgłoskach transkrybujemy jako e, np. Еренбург — Erenburg, Мендельсон — Mendelson;
3) ie — po wszystkich innych spółgłoskach, np. дед — died, семь — siem´, земледелец — ziemledielec”.
W wypadku tych szczególnych nazw znaczenie ma jednak zwyczaj językowy. Dziennikarze zdecydowanie częściej korzystają z angielskich mediów (w których Локомотив to Lokomotiv, a Торпедо to Torpedo) niż rosyjskich (z tego powodu właściwie nie mają do czynienia z zapisem w alfabecie rosyjskim), a podczas pośpiesznego przekładu zwykle brak czasu na refleksję o formie nazw własnych. Formy Torpedo i Lokomotiw, choć niezgodne z normą, utrwaliły się juz w polszczyźnie i dążenie do ich zmiany nie ma sensu (por.).
Na wybór tych form miało także wpływ brzmienie polskich odpowiedników tych wyrazów. W języku polskim występują bowiem rzeczowniki lokomotywa i torpeda – nie zaś łokomotywa i torpieda; z tego powodu trudniej byłoby utrwalić te ostatnie formy.
Zarówno pisanie Lokomotiw i Torpedo, jak i Łokomotiw i Torpiedo jest poprawne we wszystkich tekstach, w których stosujemy transkrypcję. Należy jednak trzymać się określonego sposobu zapisu w ramach jednego tekstu.

Łukasz Bieszke