Czy przymiotnikiem od nazwy „Armenia” jest „armeński”, czy „ormiański”?

Armeńskie państwo położone na Zakaukaziu oficjalnie nazywa się Republiką Armenii. Ma ono bardzo starą i burzliwą historię sięgającą IX w. przed Chr., a Erewań, dzisiejsza jego stolica, został założony w VIII w. przed Chr. Według biblijnej Księgi Rodzaju (8,4) w Armenii właśnie, na górze Ararat, osiadła Arka Noego. Jest to też państwo, które jako pierwsze w świecie przyjęło chrześcijaństwo, co stało się między 301 a 315 rokiem.
Nazwa Armenia pochodzi z języka perskiego od wyrazów Armanestân i Arman. Używali tej nazwy Herodot i Ksenofont, z języka greckiego przeszła ona do łaciny, z niej zaś została przejęta przez bardzo wiele języków, w tym również przez polszczyznę. Sami Ormianie nazywają siebie Hajer, a swój kraj Hajastan.
Wyrazy współcześnie utworzone od nazwy Armenia są używane w oficjalnym nazewnictwie: w nazwach geograficznych, np. Wyżyna Armeńska, w nazwach obywateli państwa – Armenka i Armeńczyk, w urzędowej nazwie języka – język armeński. Zatem przymiotnik armeński odnosi się do państwa, jego funkcjonowania, mieszkańców (ludność armeńska, niekoniecznie pochodzenia ormiańskiego), tego, co jest takie jak w dzisiejszej Armenii.
W języku polskim natomiast jeszcze w średniowieczu zaczęto członków narodu armeńskiego nazywać Ormianami. Ta nazwa została zapisana w łacińskiej formie Ormenis np. w dokumencie lokacyjnym wydanym w 1356 r. dla Lwowa przez Kazimierza Wielkiego. Nazwa Ormenis jest podobna do wyrazu Ermeni, którym nazywali siebie lwowscy Ormianie, używający wtedy na co dzień języka kipczackiego, który należał do rodziny języków tureckich (zob. K. Stopka, Ormianie w Polsce dawnej i obecnej, Kraków 2000). Ermeni również dzisiaj po turecku znaczy ‘Ormianie’.
Staropolska nazwa Ormianie i utworzone od niej wyrazy odnoszą się do narodu ormiańskiego, żyjącego nie tylko w dzisiejszej Armenii, lecz także licznie w diasporze w wielu krajach świata. Ormiańskie zatem jest to, co dotyczy narodowości, kultury i tradycji Ormian, a także różnych dziedzin życia ich społeczności, np. diaspora ormiańska, pismo ormiańskie, język ormiański, sztuka, literatura, muzyka ormiańska, cenne zabytki kultury ormiańskiej.

Piotr Doroszewski