Dlaczego mówimy „Kazach”, a nie mówimy „Pakis”, choć mamy w polszczyźnie nazwy „Kazachstan” i „Pakistan”?
W Słowniku nazw własnych Jana Grzeni czytamy, że nazwy mieszkańców kontynentów, państw, krajów, krain i terytoriów, a także wysp tworzymy najczęściej za pomocą przyrostków ‑anin (np. Amerykanin), ‑czyk, który ma też warianty -ańczyk, -ejczyk, ‑ijczyk//‑yjczyk (np. Pakistańczyk, Europejczyk, Brazylijczyk). Nazwy mieszkańców nowo powstających państw najczęściej tworzy się poprzez dodanie przyrostka ‑czyk, np. Bahamczyk, Katarczyk, Seszelczyk czy – od nazwy Pakistan – Pakistańczyk.
Jednak w wypadku niektórych nowo powstających państw zachowujemy tradycyjne określenia ich mieszkańców, pochodzące jeszcze z okresu, gdy dane państwo nie istniało. Jednym z przykładów takich starych nazw jest Kazach. Po prostu najpierw powstało określenie ludu, który zamieszkiwał obecne tereny Kazachstanu – już w XV wieku przedstawiciele tego ludu określali siebie Kazachami – a znacznie później od nazwy tego ludu powstała nazwa państwa: Kazachstan. Kazach to zatem nazwa przedstawiciela ludu zamieszkującego Kazachstan i zarazem obywatela tego państwa. Gdybyśmy jednak chcieli poinformować, że ktoś nie jest przedstawicielem tego ludu, a mimo to jest obywatelem Kazachstanu, moglibyśmy użyć wyrazu Kazachstańczyk. W podobnej funkcji– jak w Słowniku nazw własnych pisze Jan Grzenia – używamy w polszczyźnie oprócz wyrazu Fin ‘mężczyzna narodowości fińskiej i/lub obywatel Finlandii’ rzadkiego wyrazu Finlandczyk ‘obywatel Finlandii’.
Natomiast w wypadku Pakistanu „krótszej” formy mieszkańca tego państwa nie ma, ponieważ słowo Pakistan nie pochodzi od nazwy ludu zamieszkującego ten obszar. Jak podaje Wikipedia, nazwa Pakistan albo została utworzona od pierwszych liter nazw prowincji Pendżab, Afgan, Kaszmir i Sind oraz zakończenia nazwy Beludżystan, albo pochodzi z języka urdu, w którym słowo pakistan oznacza ‘kraj czystości’.
Magdalena Zelent