Jak powinno się mówić: „kierować czym” czy „kierować co”?
Obie formy są poprawne, lecz mają różne znaczenie. Kierować czymś znaczy ‘stać na czele czegoś, przewodzić czemuś, zarządzać czymś’, np. kierować firmą, ludźmi, zespołem, a także ‘sprawiać, że pojazd porusza się’, np. kierować samochodem, łodzią, końmi. Czasownik kierować łączący się z narzędnikiem nie wymaga dopełnienia. Natomiast kierować coś znaczy ‘prowadzić coś, nadawać czemuś kierunek, sprawiać, że ktoś lub coś gdzieś trafia’ np. kierować piłkę do bramki, oczy ku górze, kamerę w prawo, dotacje do przedsiębiorców, pozew do sądu, pacjenta do szpitala. Czasownik kierować łączący się z biernikiem wymaga dopełnienia.
Agata Miller
Czy poprawne jest zdanie „Kupimy cukru i herbaty”?
Czasownik kupić łączy się z biernikiem, gdy rzeczownik odnosi się do określonej ilości czegoś, natomiast w sytuacji, gdy mamy na myśli nieokreśloną ilość danego produktu, wtedy wymaga on zastosowania dopełniacza zwanego cząstkowym bądź partytywnym. Dopełniacz ten wskazuje, że mówimy o nieokreślonej i bezkształtnej części pewnej substancji, wyrażając znaczenie ‘trochę’. Zatem zdanie kupimy cukru i herbaty jest poprawne, gdy odnosimy je do nabycia jakiejś części z całości owych produktów: ‘kupimy pewną ilość cukru i herbaty’. Jednak w sytuacji, w której cukier i herbatę kupujemy zazwyczaj w opakowaniach jako określoną całość, najczęściej spotykaną formą jest: kupimy cukier i herbatę ‘kupimy opakowanie cukru i opakowanie herbaty’.
Ewelina Lechocka
Jak powinno się mówić: „udzielić urlopu” czy „udzielić urlop”?
Forma rzeczownika w kolokacji czasownikowej zależy od tego, z jakim przypadkiem łączy się ten czasownik, np. obrać (co?) jabłko, odczuwać (co?) tęsknotę. Czasownik udzielić łączy się z dopełniaczem: udzielić czegoś, zatem poprawna jest forma udzielić urlopu.
Agnieszka Kleczyńska
Która forma: „je” czy „go” jest poprawna w następującym zdaniu: „I tak me życie przeżyję do końca, nie pragnąc nigdy je//go powtórzyć”?
Ponieważ zaprzeczone czasowniki nie pragnie powtórzyć (tu pierwszy w formie imiesłowu przysłówkowego: nie pragnąc powtórzyć) wymagają określenia w dopełniaczu, należy użyć formy zaimkowej go, stanowiącej m.in. formę dopełniacza liczby pojedynczej rodzaju nijakiego (tu zastępującego rzeczownik życie). Gdyby zdanie miało postać twierdzącą, poprawny byłby biernik rodzaju nijakiego je: I tak me życie przeżyję do końca, pragnąc je powtórzyć.
Aleksandra Muszarska
Ewa Rogowska-Cybulska
Jak powinno się mówić: „większy dwa i pół razy” czy „większy dwa i pół raza”?
Powinno się mówić: większy dwa i pół razy, ponieważ wyraz raz w połączeniu z liczebnikami innymi niż pół i półtora przyjmuje formę razy. Dlatego mówimy i piszemy: dwa i pół razy (a nie: dwa i pół raza).
Sylwia Trzebiatowska
Czy poprawna jest konstrukcja: „Wzywa się Pana/Panią o przybycie do szkoły”?
Konstrukcja ta jest niepoprawna. Żaden ze słowników języka polskiego ani słowników poprawnej polszczyzny nie uznaje za poprawną konstrukcji wzywać kogoś o coś. Czasownik wzywać ‘zwrócić się do kogoś za apelem o coś’ tworzy schemat składniowy ktoś wzywa kogoś do czegoś, poprawna jest więc konstrukcja Wzywa się Panią do przybycia do szkoły. Moglibyśmy też użyć konstrukcji: wzywa się Pana/Panią do szkoły (z czasownikiem wzywać ‘kazać komuś stawić się gdzieś’). Natomiast z wyrażeniem o przybycie łączy się czasownik uprasza się: Uprasza się Pana/Panią o przybycie do szkoły. Ma on wprawdzie charakter urzędowy, ale urzędowo brzmi również konstrukcja z czasownikiem wzywa się.
Monika Matusiak
Gdzie są klucze: „na portierni” czy „w portierni”?
Klucze znajdują się w portierni, ewentualnie na portierni. Jak podaje „Wielki słownik poprawnej polszczyzny” pod red. Andrzeja Markowskiego, poprawne użycie przyimków odnoszących się do słowa portiernia przedstawia się następująco: mówimy zostawić klucze w portierni lub potocznie na portierni, ale pracować na portierni (nie: w portierni).
Monika Matusiak
Jak mówimy: „trzydziestego września” czy „trzydziesty września”?
Według Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny PWN pod red. Andrzeja Markowskiego użycie form trzydziestego września lub trzydziesty września zależy od informacji, którą chcemy przekazać. Jeśli odpowiadamy na pytanie kiedy?, powinniśmy stosować liczebnik porządkowy w dopełniaczu, czyli w tym wypadku mówimy trzydziestego września. Jeśli odpowiadamy na pytanie jaki jest dzień?, który był dzień? itp., liczebnik porządkowy występuje w mianowniku, tj. trzydziesty września, a potocznie też w dopełniaczu, tj. trzydziestego września. Nazwę miesiąca zawsze stosujemy w dopełniaczu.
Jak przeczytać połączenie „6 drzwi”?
W tym połączeniu należy użyć liczebnika zbiorowego. Liczebniki te łączą się m.in. z rzeczownikami mającymi tylko liczbę mnogą (pluralia tantum), np. czworo ust, dziesięcioro wrót, pięcioro skrzypiec. Do takich rzeczowników należy też rzeczownik drzwi, zatem „6 drzwi” należy przeczytać sześcioro drzwi.
Małgorzata Trzebiatowska
Jak powinno się mówić: „półtora torebki cukru” czy „półtorej torebki cukru”?
Powinniśmy mówić: półtorej torebki cukru. Półtorej jest formą rodzaju żeńskiego liczebnika ułamkowego półtora, a taki przecież rodzaj ma rzeczownik torebka.
Monika Matusiak