Forma zrobił był jest poprawną formą czasu zaprzeszłego, który służył wskazywaniu zdarzenia wcześniejszego niż inne zdarzenie – wyrażone czasem przeszłym. Czas zaprzeszły w języku mówionym dziś już nie jest używany, natomiast w języku pisanym może być używany przez autorów chcących swoim tekstom lub wypowiedziom bohaterów nadać charakter archaiczny.
Paulina Osak
Powiedzieć możemy zarówno: Wyznaj tę zasadę, jak i: Wyznaj tą zasadę. Natomiast w piśmie należy używać formy tę, tj. Wyznaj tę zasadę, ponieważ forma biernika tą – jak podaje Wielki słownik poprawnej polszczyzny pod red. A. Markowskiego – charakterystyczna jest tylko dla polszczyzny potocznej, mówionej.
Odpowiedzi na podobne pytanie udzielił prof. Grzegorz Dąbkowski w Poradni językowej PWN w 2002 roku (http://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/te-czy-ta;2227.html).
Żaklina Kamińska
Aby odpowiedzieć na to pytanie, wystarczy zajrzeć do Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny PWN. Odnotowuje on, że poprawną formą dopełniacza rzeczownik rajstopy jest rajstop. W słowniku tym dodatkowo podkreślone zostało, że niedopuszczalna jest forma rajstopów. Natomiast w wypadku wyrazu rajtuzy poprawną formą dopełniacza jest rajtuzów, a niedopuszczalne jest używanie formy rajtuz. Można przypuszczać, że problemy Polaków z odmianą wymienionych wyrazów wynikają z podobieństwa obiektu, do którego się one odnoszą, a także z podobieństwa brzmieniowego tych wyrazów. Warto także zauważyć, że wyszukiwarka Narodowego Korpusu Języka Polskiego nie poświadcza żadnego użycia niepoprawnej formy rajstopów, natomiast podaje aż 6 użyć niepoprawnej formy rajtuz (pochodzących głównie z wypowiedzi zamieszczonych w gazetach i czasopismach, takich jak „Gazeta Wyborcza”, „Polityka”, „Gazeta Wrocławska”) – wobec 12 użyć poprawnej formy rajtuzów.
Paulina Osak
Mianownik liczby pojedynczej tego wyrazu to – jak podają słowniki języka polskiego – kosztela (rzeczownik rodzaju żeńskiego). Jest to odmiana jabłoni rodzącej żółtawozielone, słodkie i soczyste owoce lub owoc tej odmiany. Kosztel to natomiast rzadsza z dwu wersji dopełniacza liczby mnogiej tego rzeczownika (koszteli a. kosztel). Warto również nadmienić, że nieprawidłowe jest użycie liczby pojedynczej w znaczeniu zbiorowym. Mówimy w związku z tym: sprzedawać kosztele, a nie sprzedawać kosztelę.
Żaklina Kamińska
Forma dwiema jest formą starszą, odziedziczoną przez język polski jeszcze z prasłowiańszczyzny, pierwotnie obsługującą wszystkie trzy rodzaje gramatyczne. Forma dwoma pojawiła się dopiero w XVIII wieku, najpierw w rodzaju męskim i nijakim, później również żeńskim. We współczesnej polszczyźnie poprawne są obie formy: dwoma i dwiema.
W wypadku narzędnika liczby mnogiej rzeczownika ręka postać rękoma jest pozostałością po funkcjonującej w staropolszczyźnie liczbie podwójnej, podczas gdy forma rękami pierwotnie była stosowana w funkcji liczby mnogiej, czyli w odniesieniu do co najmniej trzech obiektów. We współczesnej polszczyźnie poprawne są obie formy: rękami i rękoma.
Formy liczebników dwoma i dwiema można dowolnie łączyć z rzeczownikami rękami i rękoma, poprawna jest zatem nie tylko konstrukcja dwoma rękoma, lecz także konstrukcje dwoma rękami i dwiema rękoma. Wyszukiwarka Narodowego Korpusu Języka Polskiego podaje 23 wyniki dla połączenia dwoma rękami, 4 wyniki dla połączenia dwiema rękoma i 4 wyniki dla połączenia dwoma rękoma. Połączenie dwoma rękami jest zatem najpopularniejsze.
Forma dopełniacza liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju męskiego zależy od ich żywotności lub nieżywotności. Rokpol to rzeczownik rodzaju męskiego nieżywotny, a takie rzeczowniki przyjmują w dopełniaczu końcówkę ‑u albo ‑a. Jak podają Wielki słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji pod red. E. Polańskiego i Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza, w wypadku rzeczownika rokpol obie wersje są poprawne. Wybór jednej z tych końcówek zależy od autora wypowiedzi. Narodowy Korpus Języka Polskiego poświadcza po 3 użycia obu form, natomiast wyszukiwarka Google wyświetla dla formy rokpola 5400 wyników, a dla formy rokpolu – 1310 wyników.
Obie formy są poprawne. Według Słownika gramatycznego języka polskiego na płycie CD odmiana rzeczownika tapczan przedstawia się następująco:
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga
mianownik tapczan tapczany
dopełniacz tapczanu // tapczana tapczanów
celownik tapczanowi tapczanom
biernik tapczan tapczany
narzędnik tapczanem tapczanami
miejscownik tapczanie tapczanach
wołacz tapczanie tapczany
Jak widać, dopełniacz liczby pojedynczej, którego wymaga od swego składniowego uzupełnienia rzeczownik kupno, ma dwie formy: tapczanu i tapczana.
Wyszukiwarka Google dla połączenia kupno tapczana zwraca około 35 900 wyników, a dla połączenia kupno tapczanu – około 43 800 wyników, co daje tej ostatniej formie pewną przewagę w uzusie.
Monika Pohoryłko
Jak podają słowniki języka polskiego (m.in. Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza), obydwie formy mianownika liczby mnogiej tego rzeczownika są poprawne. Forma meteorolodzy ma jednak większą frekwencję; w Narodowym Korpusie Języka Polskiego występuje ona 83 razy, a forma meteorologowie tylko 11 razy.
Aleksandra Wysińska
Jak podaje Wielki słownik poprawnej polszczyzny pod red. A. Markowskiego, obydwie formy dopełniacza liczby mnogiej są poprawne, możemy więc powiedzieć: kupić kilogram pomarańcz albo kupić kilogram pomarańczy. Forma z końcówką ‑y jest jednak częstsza. Wyszukiwarka Google podaje dla połączenia kilogram pomarańczy 1150 wyników, a dla połączenia kilogram pomarańcz – 388 wyników.
Aleksandra Wysińska
Gramatyczna kategoria żywotności dotyczy rzeczowników rodzaju męskiego: biernik rzeczowników żywotnych jest równy dopełniaczowi (np. M. zając, B.=D. zająca), a biernik rzeczowników nieżywotnych – mianownikowi (np. M. stół, B.=M. stół). Rzeczownik roślina jest rodzaju żeńskiego, więc kategoria żywotności tego wyrazu nie dotyczy. Nazwy gatunków roślin, które są rzeczownikami rodzaju męskiego, na ogół mają biernik równy mianownikowi (np. widzę dąb, klon, bez, jarmuż), niektóre nazwy roślin rodzaju męskiego mogą jednak mieć również biernik równy dopełniaczowi (np. widzę ziemniak a. ziemniaka, widzę arbuz a. arbuza).
