Jak w tekście opowiadania zapisać (w opisach) zdania: „wznosi W/wieżę z K/kości S/słoniowej”, „wpuszcza blask G/gwiazdy Z/zarannej”, „rozwiera na oścież B/bramę N/niebieską”?

Przytoczone w pytaniu fragmenty opowiadania wykorzystujące formuły znane z Litanii Loretańskiej do Najświętszej Maryi Panny stanowią peryfrazę modlitwy. Zatem w celu ustalenia poprawnego zapisu tych wyrażeń należy posłużyć się przede wszystkim regułami pisowni słownictwa religijnego. Kwestię użycia dużych lub małych liter w peryfrazach religijnych reguluje zasada nr 22 Pisowni słownictwa religijnego, opracowanej przez Renatę Przybylską i Wiesława Przyczynę, według której pisownię peryfraz reguluje następująca reguła: „jeżeli zarówno nazwa jednowyrazowa, jak i opisowa odnosi się do desygnatu, który wymaga wielkiej litery (np. do Boga, Kościoła, Watykanu), to nazwy te (wszystkie człony) zapisujemy wielką literą; jeżeli natomiast nazwa i jej opisowy zastępnik odnoszą się do desygnatu, który nie wymaga wielkiej litery (np. do papieża, kościoła jako budynku), to zapisujemy je małą literą”. Jak wynika z kontekstu podanych przykładów, wyrażenia, w stosunku do których pojawiają się wątpliwości ortograficzne, nie odnoszą się (jak w tekście modlitwy) do osoby Matki Bożej, a więc do desygnatu wymagającego użycia wielkiej litery. Dlatego poprawność ich zapisu należy rozpatrywać według ich pierwotnego (podstawowego) znaczenia (nie uwzględniając podłoża religijnego).

Związek wyrazowy: wieża z kości słoniowej nie stanowi nazwy jednostkowego obiektu architektonicznego (a więc nazwy własnej), lecz używany jest w funkcji związku frazeologicznego oznaczającego miejsce odosobnienia, należy więc do wyrażeń pospolitych, dlatego wszystkie jego człony należy zapisywać od małych liter. Jeśli chodzi o wyrażenie: gwiazda zaranna, to Uniwersalny słownik języka polskiego zapisuje je od małych liter, mimo że jest ono synonimicznym określeniem obiektu astronomicznego znanego powszechnie pod nazwą Gwiazdy Porannej bądź Jutrzenki (popularnych określeń planety Wenus, widocznej na niebie nad ranem), a według reguły ortograficznej nr 78 zamieszczonej w Wielkim słowniku ortograficznym PWN pod redakcją Edwarda Polańskiego „jedno- i wielowyrazowe nazwy gwiazd, gwiazdozbiorów, planet, księżyców, planetoid, galaktyk, rojów meteorów i innych obiektów astronomicznych” należy zapisywać wielkimi literami. Natomiast w przypadku bramy niebieskiej brakuje przesłanek, według których należałoby to wyrażenie wyróżnić dużymi literami. Należy je zatem traktować jako określenie pospolite i oba jego człony zapisywać od małych liter.

Ewelina Lechocka

Pokaż rejestr zmian

Data publikacji: sobota, 9. Styczeń 2016 - 20:25; osoba wprowadzająca: Katarzyna Kręglewska-Powązka Ostatnia zmiana: sobota, 9. Styczeń 2016 - 20:25; osoba wprowadzająca: Katarzyna Kręglewska-Powązka