25-26 marca 2009 r.
Uniwersytet bez warunków
25 i 26 marca 2009 r. na Wydziale Filologicznym gościł wybitny historyk literatury angielskiej i amerykańskiej oraz teoretyk literatury prof. dr hab. Tadeusz Sławek z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Pierwszego dnia wizyty w Gdańsku prof. dr hab. Tadeusz Sławek wygłosił wykład zatytułowany Norman O. Brown i zmartwychwstanie ciała. Norman O. Brown (1913-2002) był amerykańskim filozofem, profesorem Uniwersytetu Kalifornijskiego. Jego najważniejsze dzieła to Life Against Death: The Psychoanalytic Meaning of History (1959), Love’s Body (1966) i Apocalypse and/or Metamrophosis (1991). Profesor Tadeusz Sławek w swoim wykładzie przywoływał najuważniejsze tezy Browna, do których należy m.in. przekonanie, że powołaniem humanistyki jest równoległa refleksja nad biografią i historią, łącznie prywatnego z historycznym. Jednym z głównych zadań refleksji filozoficznej jest podważenie tego, co powszechnie przyjęte, zaniepokojenie pytaniami. Najważniejsze pytania jakie trzeba sobie zadać, aby ocalić powagę istnienia to: Czego my naprawdę chcemy? Co robić, aby rozpocząć nową cywilizację? Co zrobić, aby świat był lepszy? Co to znaczy być razem w świecie? Norman O. Brown, mówiąc za prof. Sławkiem, twierdzi, że udzielenie zadowalających odpowiedzi na te pytania możliwe jest jedynie po przeprowadzeniu psychoanalizy społecznej - równoległej refleksji nad sobą, społeczeństwem i historią.
Dla Browna stale odczuwalny kryzys cywilizacji i zmierzch kultury wysokiej nie jest klęską. Każda apokalipsa jest dla niego metamorfozą, koniec - początkiem. Ścieżkami przezwyciężenia kryzysu jest poważne traktowanie istnienia i człowieka, odnalezienie powagi istnienia. Życie nabiera powagi, tylko z perspektywy końca i pytania o zmartwychwstanie. Tym pytaniom poświęcona jest książka Browna Life Against Death, w której śmierć rozumiana jest jako pozytywna siła, którą trzeba pojmować jako siłę zjednoczoną z życiem. Kontynuację tej tematyki filozof podjął w swojej ostatniej książce Apcalypse and/or Metamorphosis (1991). Zmartwychwstanie okazuje się w tej refleksji wywrotową siłą - siłą wyobraźni.
Tego samego dnia podczas seminarium Humanistyka bez warunków i potrzeby prof. Tadeusz Sławek kontynuował rozważania nad społecznymi koncepcjami Normana O. Browna i innych amerykańskich myślicieli i socjologów m.in. Johna Kennetha Galbraitha, Charlesa Wrighta Millsa - autora książki Wyobraźnia socjologiczna. Prowadzący seminarium, znawca tematyki uniwersyteckiej (rektor senior Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach), autor książki Antygona w świecie korporacji, rozważał m.in. tezę Immanuela Kanta o konflikcie fakultetów, która wskazuje filozofię (nauki humanistyczne) jako narzędzie dociekania prawdy w oparciu o działania rozumu, a także wskazuje na powołanie filozofii do bycia w opozycji.
Refleksja uczestników seminarium skupiła się przede wszystkim na roli nauk humanistycznych i roli uniwersytetu w dzisiejszym świecie. Do jednej z ważniejszych ról uczelni zaliczono konieczność kształcenia umiejętności życia z bogactwem, także bogactwem kulturowym. W toku dyskusji wysnuto kilka tez m.in. o konieczność udzielenia odpowiedzi na presję użyteczności nauki, o konieczności docenienia i oswojenia nowych mediów oraz o konieczności przygotowania zawodowego studentów studiów licencjackich (nie bez wątpliwości).
Druga część seminarium Humanistyka bez warunków i potrzeby, która odbyła się w czwartek, poświęcona była analizie koncepcji francuskiego filozofa Jacquesa Derridy zawartej w eseju O uniwersytecie bez warunków. Owa bezwarunkowość musi przejawiać się przede wszystkim w braku ograniczeń i warunków na drodze do mówienia prawdy, do mówienia wszystkiego. Konsekwencją uświadomienia sobie tego wyjściowego postulatu była dyskusja o profesjonalizmie i wspólnotowości uniwersytetu.
Relacja Anna Malcer-Zakrzacka
Sylwetka prof. dr hab. Tadeusza Sławka. Patrz więcej.
Tadeusz Sławek, ur. 5 grudnia1946 r. w Katowicach, polski poeta, tłumacz, eseista, literaturoznawca, wykładowca uniwersytecki.