17-19 września 2009 r.

W konferencji udział wzięło 42 uczestników z pięciu państw świata: Kanady, Niemiec, Holandii, Szkocji i Polski. Najsilniejszą reprezentację (14 osób) miał w niej Wydział Filologiczny Uniwersytetu Gdańskiego. Konsultantami merytorycznymi konferencji oraz redaktorami publikacji pokonferencyjnej są profesorowie z Uniwersytetu Gdańskiego: Zbigniew Majchrowski i Wojciech Owczarski.

W przedstawionych referatach wiele było rozważań m.in. na temat literackich świadectw holocaustu, na temat polskiej prawdy i polskich mitów dotyczących II wojny światowej: Westerplatte, Września, Powstania Warszawskiego, Hubalczyków, na temat pamięci i postpamięci, a co za nimi idzie współczesnych przedstawień, rekonstrukcji i reminiscencji wojennych, a także na temat kobiecych i dziecięcych narracji wojennych oraz na temat pozaliterackich współczesnych przedstawień najbardziej traumatycznych doświadczeń w historii ludzkości: w filmie, teatrze, i sztukach plastycznych (B. Linke, M. Kołodziej).

 

Najliczniej omawiany krąg tematyczny dotyczył literatury holocaustu. Temat ten połączony z kwestią poszukiwania słów i formy dla przedstawienia zagłady poruszył m.in. prof. UG, dr hab. Marek Wilczyński (UG) tekstem Najmniej słów. Holocaust w opowiadaniach Idy Fink. W swoim referacie odwoływał do opowiadań Brunona Schulza, opowiadań wieszczących zagładę i rozpad materii. Najwymowniejszym sposobem dania świadectwa zagładzie jest słowna oszczędność i nazwanie wprost. Przybosiowa formuła „najmniej słów” może oznaczać w prozie Fink najmniej cierpienia. Sposób mówienia zatem kwestią moralną, stąd poruszana w wielu referatach kwestia „etyki reprezentacji zagłady”. Takie cechy, jak: kryzys literackości, przełamanie tradycji romantycznej i osobista pamięci wydarzeń sprawiły że niemal wszystkie najważniejsze polskie teksty o wojnie pisane były z poziomu osobistego doświadczenia. Na kwestię tę zwrócił uwagę dr Paweł Rodak (UW).

 

Tematu poszukiwania języka i formy dla wyrażenia doświadczeń wojennych dotykany był przez wielu referentów: dr Robert Pruszczyński (UW) skupił się na Medalionach, jako przykładzie literatury stopnia zero. W nawiązaniu do Rolanda Barthesa, który rozprawia się z literackim mitotwórstwem, który tropi u pisarzy odwracanie się lub zbliżanie się do pozaliterackiej rzeczywistości Pruszczyński tropił u Zofii Nałkowskiej „podszyty hipokryzją związek beznamiętności i zaangażowania”.

 

Osobny blok stanowiły referaty o polskich prawdach, mitach i legendach narodowych związanych z II wojną światową. Temat ten poruszyli m.in. gdański pisarz Władysław Zawistowski Rozstrzelana warta honorowa. Niespełniony Mit Września 1939, prof. dr hab. Sławomir Buryła (UW-M), w którego imieniu przedstawiono analizę niezwykłej żywotności Legendy Westerplatte w literaturze polskiej. O bohaterstwie i bohaterszczyznie – negatywnej kategorii bohaterstwa, w reportażach wojennych Melchiora Wańkowicza oraz potrzebie narodowych mitów, choćby dla ich współczesnej literackiej deheroizacji mówiła piszące te słowa (UG).

Dwie interesujące wizje postwojennej rzeczywistości w dramacie polskim, na przykładzie sztuk: Doroty Masłowskiej Między nami dobrze jest i Pawła Passiniego Hamlet 44 analizował dr Jacek Kopciński (UKSW). Na przykład u Doroty Masłowskiej obraz ponowoczesnego śmietnika miesza się z obrazem doszczętnie zbombardowanego domu w jakąś „upiorną lazanię” - mówił.

 

Ciekawą dyskusję, którą poprowadziła prof. UG, dr hab. Ewa Graczyk (UG), wywołał blok dotyczący kobiecych doświadczeń i kobiecych narracji wojennych. Temat obcości wśród swoich poruszyła prof. dr hab. Danuta Dąbrowska (US). Rzeczywistość końca wojny, w której kobiety stawały się „nagrodami” dla zwycięzców, ofiarami gwałtów, rzeczywistość ta cechowała się zanikiem jakiejkolwiek solidarności w nieszczęściu, sprowadzeniem wszelkich odczuć do instynktu przetrwania: „[...] bywa i tak, że gwałcone i bite kobiety wskazują żołnierzom te miejsca ukrycia innych jakby z zemsty czy przekonania, że krzywda powinna być wspólna”. Kobiece narracje wojenne analizowały także: prof. UG, dr hab. Aleksandra Ubertowska (UG), mgr Aleksandra Orłowska (UKSW).

Czekamy zatem na tom pokonferencyjny, który zapowiada się bardzo różnorodnie i interesująco.

 

Pod względem translatorycznym konferencję obsługiwali studenci z Zakładu Badań nad Przekładem i Komunikacją Międzykulturową Instytutu Anglistyki przygotowani przez mgr Paulę Gorszczyńską. Zagranicznym gościom referaty tłumaczyli: Justyna Burzyńska, Patricia Sorensen, Urszula Gołowicz, Martyna Wojtaś, Krzysztof Świerszczyński oraz absolwentka IA, Zofia Ziemann.