20 marca 2010 r.
Tomas Venclova Doktorem Honoris Causa
Uniwersytetu Gdańskiego
Na wniosek Rady Wydziału Filologicznego Senat Uniwersytetu Gdańskiego na posiedzeniu w dniu 26 listopada 2009 r. przyznał tytuł doktora honoris causa Tomasowi Venclovie. Uchwała Senatu brzmi:
Senat Uniwersytetu Gdańskiego nadaje Panu Tomasowi Venclovie tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego za wybitne osiągnięcia w badaniach nad kulturą Europy Środkowowschodniej, znakomitą twórczość literacką i mądrą pracę nad zbliżaniem narodów.
Laureat jest światowej sławy litewskim poetą, eseistą, tłumaczem i literaturoznawcą, profesorem Yale University w USA, autorytetem zasłużonym dla budowania porozumienia między narodami Europy Środkowej i Wschodniej.
Wilno jako przedmiot nostalgii
- wykład prof. Tomasa Venclovy na Wydziale Filologicznym
W piątek 19 marca 2010 gościliśmy Tomasa Venclovę na Wydziale Filologicznym. Podczas tej wizyty Doktor Honoris Causa Uniwersytetu Gdańskiego wygłosił pasjonujący wykład dla studentów gdańskiej humanistyki zatytułowany Wilno jako przedmiot nostalgii. Profesor Venclova jest doskonałym znawcą tego tematu, autorem książki Opisać Wilno oraz znakomitego przewodnika turystycznego po Wilnie. Rzecz znamienna, że przewodnik ten utrzymywał się na pierwszym miejscu listy bestsellerów na Litwie, numerem dwa był wówczas Harry Potter. Po wykładzie prof. Venclovy odbyła się na Wydziale Filologicznym konferencja prasowa dla dziennikarzy, na której oprócz tematów literackich poruszona została kwestia stosunków polsko-litewskich, które prof. Venclova uznał za najlepsze od czasów polskich powstań niepodległościowych. Na zakończenie Doktor Honoris Causa UG wyznał, że jest optymistą historycznym. Czym różni się on on zwykłego optymisty?
- Wierzę, że wszystko będzie dobrze, ale ja już tego nie dożyję... - powiedział pół żartem, pół serio. - Wolnej Litwy i wolnej Polski jednak dożyłem.
Galeria zdjęć z pobytu prof. Tomasa Venclovy na Wydziale Filologicznym UG. Kliknij zdjęcie.
Prof. Tomas Venclova podczas wizyty na Wydziale Filologicznym UG. Od lewej siedzą profesorowie: Dziekan WF, Andrzej Ceynowa, Rektor UG, Bernard Lammek, Tomas Venclova oraz Stefan Chwin.
40-lecie Uniwersytetu Gdańskiego i nadanie doktoratu honoris causa Tomasowi Venclovie
Gdańsk uniwersytetem wolności
Słowa Gdańsk - polskim uniwersytetem wolności - wypowiedziane przez marszałka Sejmu RP, Bronisława Komorowskiego w czasie obchodów 40-lecia Uniwersytetu Gdańskiego stały się mottem uroczystego posiedzenia Senatu z okazji tego święta. Podczas uroczystości, która odbyła się 20 marca 2010 w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Gdańskiego w Gdańsku Oliwie, nadano doktorat honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego litewskiemu pisarzowi Tomasowi Venclovie.
Bogactwo wielokulturowości
Tomas Venclowa, przez Josifa Brodskiego nazwany synem trzech literatur polskiej, litewskiej i rosyjskiej, wygłosił wykład doktorski, w którym wskazywał na korzyści, bogactwo, ale i zagrożenia związane z wielokulturowością. Jego wykład poświęcony był postaci litewskiego poety i biskupa Sejn (Seinai) Antanasa Baranauskasa (Antoniego Baranowskiego), który, podobnie jak Mickiewicz, był gente lituanus, natione polonus spadkobiercą i patriotą Rzeczpospolitej Obojga Narodów:
- Spuścizna biskupa Baranowskiego - nie tylko wiersze - znów staje się aktualna w czasach europejskiej integracji, kiedy ani Polak do Wilna, ani Litwin do Sejn już nie muszą jeździć wielce okrężną drogą; w czasach, kiedy po obu stronach nieodczuwalnej już prawie granicy musimy przezwyciężyć dawne mity i urazy, żeby sprostać wielokulturowej przeszłości naszych krajów - mówił prof. Tomas Venclova.
Do kwestii wielokulturowości jako źródła bogactwa nawiązał także prof. UG, dr hab. Andrzej Ceynowa, Dziekan Wydziału Filologicznego UG przywołując wielokulturowość Gdańska i Wilna:
- W różnych momentach ich poplątanych historii blask Gdańska i Wilna, karmiony otwartością i przychylnością (a nie ledwie tolerancją) dla Innych, to się wzmagał, to przygasał. I zawsze było tak, że ten blask był najświetniejszy, gdy ta otwartość była największa, a przygasał, gdy ktoś próbował z naszych miast robić ostoje monokultury - mówił. - Przeciwko tworzeniu takich monolitów Tomas Venclova zawsze otwarcie występował. Dzięki takim, jak on doktorom honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego, którzy poszerzają granice wolności, zarówno politycznej, jak interkulturalnej, i dzięki naszej tożsamości, możemy być „e pluribus unum” bez pretensjonalnego kosmopolityzmu, który Venclova odtrąca. To „pluribus” kultur, ludności i języków w „unum” naszych miast, Gdańska i Wilna, oraz krajów, Litwy i Polski, było zawsze powodem do dumy i źródłem ich wielkości.
Kulturoznawcza empatia
Promotorem doktoratu był gdański pisarz prof. UG, dr hab. Stefan Chwin, który wygłosił laudację, rysując w skrócie najważniejsze rysy intelektualne laureata, do których oprócz myślowej niezależności, należy dar kulturowej empatii:
- Obok ironii osobowość intelektualną Tomasa Venclovy określa zdolność do spojrzenia na litewskie sprawy także z polskiej perspektywy - mówił promotor, prof. dr hab. Stefan Chwin. - Ten dar, który chętnie nazwę darem niezwykłej kulturoznawczej empatii, pięknie łączy się w jego przypadku z ewangelicznym darem języków, bo poliglotyzm Tomasa Venclovy jest jedną z bram, przez które dusza może od środka poznawać cudze światy. Faktycznie Tomas Venclova ma trzy języki ojczyste: litewski, polski i rosyjski, co pozwala mu głęboko wnikać w materię kultur skłóconych często ze sobą sąsiadów.
Recenzentami byli: prof. dr hab. Marian Stala z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Adam Zagajewski, poeta i eseista profesor University of Chicago, oraz prof. dr hab. Dariusz Szpoper z Uniwersytetu Gdańskiego. Uroczystość uświetnili m.in. marszałek Sejmu RP, Bronisław Komorowski, prezes Rady Ministrów, Donald Tusk, komisarz ds. budżetu Komisji Europejskiej, Janusz Lewandowski oraz doktor honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego, prof. Leszek Balcerowicz.
Fakt, że nadanie doktoratu honoris causa prof. Tomasowi Venclovie wpisał się w obchody 40-lecia Uniwersytetu Gdańskiego sprawił, że uroczystość stała się nie tylko świętem intelektualnym, ale także wydarzeniem międzynarodowym bardzo wysokiej rangi.
Nominacja do nagrody im. K. C. Mrongowiusza
W trakcie uroczystości, zgodnie z akademicką tradycją Uniwersytetu Gdańskiego, zostały wręczone nagrody i wyróżnienia im. Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza dla najlepszych nauczycieli akademickich. Z Wydziału Filologicznego wyróżnienie otrzymał dr Maciej Dajnowski, wicedyrektor Instytutu Filologii Polskiej. Gratulujemy!
Relacja: Anna Malcer-Zakrzacka
Galeria zdjęć z uroczystość. Kliknij zdjęcie
Autora zdjęć proszę o kontakt: malcer@ug.gda.pl.
Nadanie doktoratu honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego prof. Tomasowi Venclovie podczas uroczystego posiedzenia Senatu UG z okazji 40-lecia uczelni.
Uzasadnienie wniosku o nadanie godności
Doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego
Tomasowi Venclovie
Tomas Venclova, urodzony 11 września 1937 w Kłajpedzie, litewski poeta, eseista, publicysta, badacz i tłumacz literatury pięknej. Absolwent Uniwersytetu Wileńskiego (studia w latach 1954-1960). W latach 1966-1971 studiował semiotykę i literaturę rosyjską na Uniwersytecie w Tartu. W latach 70. działał w litewskim ruchu obrony praw człowieka, współpracując m.in. z "Kroniką Kościoła Katolickiego na Litwie". Do 1977 r. mieszkał w Wilnie, następnie, zagrożony represjami, wyemigrował do USA, za co został pozbawiony obywatelstwa przez władze ZSRR. Związany z polską kulturą i literaturą, jest m.in. od 1983 r. członkiem zespołu redakcyjnego kwartalnika "Zeszyty Literackie". Tłumaczył też polską poezję na język litewski (m.in. Cypriana Kamila Norwida, Czesława Miłosza, Zbigniewa Herberta, Wisławę Szymborską). Jest autorem monografii Aleksandra Wata. Wielokrotnie wyróżniony min.; Międzynarodową Nagrodą im. Vilenica w Słowenii (1990), Orderem Giedymina (1999), Litewską Nagrodą Państwową (2001). Został również uhonorowany trzykrotnie godnością doctora honoris causa; UMCS (1991), Uniwersytetu Jagiellońskiego (2000) oraz Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (2005).
Josif Brodski nazwał go kiedyś "synem trzech literatur, i to synem wdzięcznym", mając na myśli fakt, że ocalił dla siebie - aż trzy języki ojczyste: litewski, rosyjski i polski. Venclova, na przekór spustoszeniom dokonanym w XX wieku przez nacjonalizm i komunizm, pozostał prawdziwym obywatelem Wilna, walcząc o zachowanie tradycji międzykulturowego dialogu, na której to fundamencie zostało osadzone to niezwykłe miasto. Narażając się na szykany czy to ze strony władz czy narodowej większości, sięgał po pióro w obronie słabszych, zapomnianych, pozostających w mniejszości, niesłusznie oskarżanych. Razem z Czesławem Miłoszem - na gruncie paryskiej "Kultury", a potem już młodych demokracji w naszych krajach - odbudowywał zerwany polsko-litewski most. Swoją pracę naukową historyka i badacza literatury poświęcił w dużej mierze sąsiedzkim pobratymcom, dziełu Aleksandra Wata, Maryny Cwietajewej oraz innych pisarzy rosyjskich i polskich. Na uniwersytetach amerykańskich wykładał zarówno literaturę rosyjską jak i polską. Spod jego pióra wyszło wiele znakomitych przekładów z tych literatur na język litewski. Przede wszystkim jednak Venclova jest znakomitym poetą, obecnym w Polsce dzięki tłumaczeniom Stanisława Barańczaka.
Uważam za wysoce uzasadnione nadanie godności doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego Panu Tomasowi Venclovie.
prof. UG, dr hab. Stefan Chwin